Le scór bliain anuas, tá cuntas tugtha ag Scannal ar stair shóisialta na hÉireann trí na scannail a raibh tionchar acu ar Éirinn a scrúdú. Caithfear súil siar sa chlár Scannal 20 Bliain ar chuid de na scannail nach ligfear i ndearmad go ceann i bhfad mar aon leis an eolas is déanaí ina leith a thabhairt don lucht féachana. Cíorfar freisin na ceachtanna a bhféadfaimis foghlaim uathu. Ón agallamh mí-ámharach a rinne Pee Flynn ar an Late Late Show, eachtra ghránna Thierry Henry nuair a láimhseáil sé an liathróid, bás tragóideach Ann Lovett agus a mac in uaimh i nGránard agus an chíréib i mBóthar Lansdún, tá cíoradh déanta ag lucht Scannal ar an tionchar a bhíonn ag imeachtaí móra ar na daoine aonair, ar theaghlaigh agus ar na pobail atá ina gceartlár – agus orainne mar thír.

Craolfar Scannal 20 Bliain trí oíche i ndiaidh a chéile ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player agus is é an tuairisceoir Garry Mac Donncha a threoróidh an lucht féachana trí na tréimhsí cinniúnacha seo i stair shóisialta na hÉireann atá fós ábhartha sa lá atá inniu ann.

Is éard a dúirt léiritheoir feidhmiúcháin RTÉ Sarah Ryder:  “Nuair a chuireamar tús le Scannal 20 bliain ó shin, ba thír an-difriúil a bhí in Éirinn. Ní gach duine a bhí réidh le haghaidh sraithe ina ndéanfaí an tionchar a bhí ag imeachtaí móra ar na daoine aonair, ar na teaghlaigh agus ar na pobail a bhí ina gcroílár a scrúdú mar aon leis an gcaoi ar athraigh na himeachtaí sin go minic cúrsa na staire in Éirinn. Ach de bharr go rabhamar ag insint na scéalta sin tríd an iriseoireacht, le hionracas agus aird mhór againn ar fhíorais chruinne, fuair an chéad tsraith an-mholadh agus bhí an-tóir láithreach ag an lucht féachana uirthi. Tá go leor de na scéalta atá clúdaithe ag an bhfoireann le scór bliain fós ag forbairt agus tá go leor eile acu fós ag imirt tionchair orainn go dtí an lá atá inniu ann. Agus an-tóir i gcónaí ag an lucht féachana RTÉ One agus an RTÉ Player ar an tsraith, is iontach an deis é an ceiliúradh 20 bliain seo chun súil siar a chaitheamh ar roinnt de na scéalta ba spéisiúla agus ba mhó tionchair a bhí againn ar Scannal le scór bliain agus an t-eolas is déanaí ina leith a roinnt.  B’aistear thar a bheith spéisiúil a bhí ann fad a bhíomar ag cur na sraithe seo le chéile agus tá súil againn go mbainfidh an dream a bheidh ag féachaint ar na cláir an sásamh céanna astu is a bhaineamar féin as bheith á gcur le chéile.”

Le linn thrí chlár Scannal 20 Bliain, déanfaidh cuid de na daoine a ghlacann páirt rialta i Scannal, chomh maith le roinnt daoine atá lárnach sna scéalta, a machnamh ar an gcaoi ar bhain imeachtaí éagsúla siar asainn agus an bealach ar éirigh leo go minic muid a athrú mar thír, chomh maith leis na ceachtanna a d’fhéadfadh muid a fhoghlaim uathu anois, sa saol iar-fhírinne seo.

Dé Luain an 5 Lúnasa ag 6.30pm ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player a chuirfear tús leis an tsraith speisialta chomórtha le Believe In Me, ina mbreathnaíonn muid siar ar chuid de na botúin, den bhaothchaint agus de na deargphraiseacha a chuaigh chomh mór i gcion ar an tír agus a loit an oiread sin gairmeacha. Sa dara clár, Only a Woman, scrúdaítear, i gcúig phríomhscéal, an t-athrú atá tagtha ar shaol na mban in Éirinn le leathchéad bliain.  Sa tríú clár, Own Goals, breathnaítear ar chuid de na heachtraí iontacha spóirt agus de na heachtraí nach raibh chomh hiontach sin, a chuir alltacht ar an tír, agus a chothaigh deighilt idir daoine nó eile a thug le chéile iad.

Á chur i láthair agus á insint ag Garry Mac Donncha, tuairisceoir atá ag obair le Scannal le fada an lá, craolfar Scannal 20 Bliain trí oíche i ndiaidh a chéile ag 6.30pm ar RTÉ One ar Dé Luain, Dé Máirt agus Dé Céadaoino an 5, 6 agus 7 Lúnasa agus ar an RTÉ Player.

Scannal 20 Bliain – sonraí na gclár: 

Clár 1 Believe in Me – Dé Luain an 5 Lúnasa

Ní haon rud nua atá sa nuacht bhréige; riamh anall baineadh úsáid as an bhfaisnéis bhréagach le dul i gcion ar thuairimí an phobail, insintí a smachtú, agus tionchar a imirt ar imeachtaí. Le fiche bliain anuas, tá léargas tugtha ag sraith staire sóisialta RTÉ, Scannal, ar chuid de na heachtraí a chuaigh i bhfeidhm ar an tír agus a chuir alltacht ar dhaoine  – thosaigh go leor acu amach mar bhréag gan díobháil, mar éitheach nó mar chur i gcéill.

Sa chéad chlár de shraith nua trí chlár chun comóradh a dhéanamh ar 20 bliain de Scannal, beidh súil dhóite ón mbliain 2024 á caitheamh siar againn ar chuid den bhaothchaint agus de na botúin a chuir an tír faoi gheasa agus a tharraing droch-cháil ar go leor daoine. Ón bpraiseach a bhain leis an “mature recollection” a d’athraigh stair Uachtaránachta na hÉireann go dtí agallamh cinniúnach Pee Flynn i dtaobh a thrí theach, an scéal scannalach a bhain le hathchóiriú an Late Late Show, ceann de na hagallaimh ba náirí ar raidió na hÉireann, déanfar scrúdú sa chlár seo ar théama na fírinne, na mbréag agus an chur i gcéill agus an chaoi a bhfuil na rialacha athraithe dúinn go léir ag na meáin shóisialta.

A chur i láthair agus á insint ag Garry Mac Donncha, le Cormac Ó hEadhra ó Drivetime, an t-iriseoir Caoimhe Ní Chathail, Comhfhreagraí Ealaíon agus Meán RTÉ Evelyn O’Rourke, Comhfhreagraí Polaitíochta an Irish Times Harry McGee, Beirní Ní Chuinn ó Nuacht agus an t-aisteoir Páraic Breathnach.

Clár 2: Only a Woman – Dé Máirt an 6 Lúnasa

Sa chéad séasúr de Scannal, sa bhliain 2004, bhí dhá chlár againn ag comóradh 20 bliain ó tharla péire de na heachtraí ba chinniúnaí do mhná na hÉireann i stair an lae inniu. Féachadh siar ar bhás an déagóra Ann Lovett agus a mac nach raibh ach ina pháiste óg in uaimh i nGránard in Eanáir na bliana 1984, agus an scéal faoin gcaoi, níos déanaí an bhliain chéanna, ar cúisíodh Joanne Hayes go héagórach i ndúnmharú linbh a tháinig i dtír ar thrá i gCathair Saidhbhín. Fiche bliain níos déanaí, beidh súil á caitheamh againn ar na scéalta sin agus ar an tionchar a bhí acu ar mhná ar fud na hÉireann le linn an ama agus atá orthu anois féin, agus breathnóidh muid ar a bhfuil tagtha chun solais le blianta beaga anuas.

Breathnóidh muid siar freisin ar scéal May McGee, agus an chaoi ar cuireadh frithghiniúint ar fáil in Éirinn den chéad uair mar thoradh ar a cás sa Chúirt Uachtarach in 1973; an múinteoir Eileen Flynn, a briseadh go héagórach as a post múinteoireachta mar gheall go raibh sí i gcaidreamh le hathair scartha, agus Cás “X” in 1992 nuair a cuireadh cosc ar dhéagóir a raibh éigniú déanta uirthi taisteal go dtí an Ríocht Aontaithe le haghaidh ginmhillte.

I measc na n-aoichainteoirí atá páirteach sa chlár seo tá an t-iriseoir Rosita Bolad atá ag insint scéal Ann Lovett le ceithre scór bliain, an gníomhaí Lisa Nic an Bhreithimh, An Seanadóir Neamhspleách Rónán Mullen, an tuairisceoir Caoimhe Ní Laighin agus an craoltóir Doireann Ní Bhriain, iarláithreoir an chláir The Women’s Programme.

Clár a Trí: Own Goals Dé Céadaoin an 7 Lúnasa, 6.30pm

Le 20 bliain anuas, tá cuid de na scéalta spóirt a d’ardaigh croíthe agus a chuir tús le cur agus cúiteamh fud fad na hÉireann curtha le chéile ag Scannal i bhfoirm cartlainne, le cuntais phearsanta agus anailís: conspóidí faoi na Cluichí Oilimpeacha, scóráil san iománaíocht, feallanna ar an bpáirc agus taobh amuigh di agus tragóid ar na lochtáin.

Sa chlár comórtha deireanach de Scannal 20 Bliain, caitheann na craoltóirí spóirt Seán Bán Breathnach, Cárthach Bán Breathnach, Gráinne McElwain agus Cuán Ó Flatharta súil siar ar chuid de na scannail spóirt a bhí clúdaithe sa tsraith thar na blianta, agus roghnóidh siad cuid de heachtraí míspóirtiúla a chuaigh i gcion orainn ar fad agus a chuir alltacht orainn.

An bhféadfadh duine ar bith dearmad a dhéanamh ar na círéibeacha a tharla i mBóthar Lansdún in 1995, a chlúdaigh Scannal in 2007, nuair a shrac maistíní as Sasana an staidiam as a chéile nó gur stopadh cluiche sacair idirnáisiúnta; nó an cúl conspóideach a bhí faighte ag an nóiméad deireanach i gCraobh Peile Laighean sa bhliain 2010 agus a bhris croí lucht tacaíochta Lú?

Fanfaidh an chonspóid a tháinig gan choinne nuair láimhseáil Thierry Henry an liathróid i gcluiche cáilithe Chorn an Domhain i bPáras in 2009 i gcuimhne mhuintir na hÉireann go deo. Agus níos gaire do bhaile, breathnóidh muid arís ar an gcluiche a bhí idir Tuaisceart Éireann agus Poblacht na hÉireann i bPáirc Windsor i mBéal Feirste i ndiaidh bhuamáil Bhóthar na Seanchille agus an sléacht a rinneadh i nGlas-stiall i mí na Samhna 1993.

Caithfidh muid súil siar chomh maith ar an agallamh úd a rinne an t-iarThaoiseach Bertie Ahern leis an bhfoireann in 2020 i dtaobh scéal fadálach an Bertie Bowl, scéal a bunaithe ar aislingí, uaillmhianta, spórt agus polaitíocht, agus a bhfuil níos mó cora agus castaí ann ná mar a bheadh i sobaldráma.