I dtuairisc speisialta de RTÉ Investigates a chraolfar anocht, tabharfar tuilleadh sonraí ar an gcaoi cruálach agus do-ghlactha a gcaitear le Laonna Éireannacha

– Feictear laonna á mbualadh sula dtugtar amach as an tír iad i míreanna a glacadh faoi rún i saoráid mhór easpórtála i gCiarraí

– “Déanfaidh sé dochar don cháil atá orainn ar fud na hEorpa maidir le hainmhithe atá ar ardchaighdeán, folláin, sláintiúil a chur ar fáil” – Uachtarán ICMSA

Féach ar Prime Time anocht ag 9.35pm ar RTÉ One & ar an RTÉ Player

I dtuairisc speisialta ar Prime Time anocht, craolfaidh RTÉ Investigates míreanna nua faoi a taifeadadh faoi cheilt de dhaoine ag caitheamh go cruálach le laonna tairbh Éireannacha, lena n-áirítear míreanna a taifeadadh ag saoráid mhór easpórtála eallaigh i gCiarraí ina nochtar laonna á mbualadh arís agus arís eile san aghaidh, á mbeathú in aghaidh a dtola, á sá le huirlisí agus daoine á dtarraingt leo i ngreim cluas agus eireabaill.

Lean RTÉ d’fhiosrúchán a dhéanamh ar an gcaoi a gcaitear le laonna Éireannacha mar gheall ar an spéis mhór a bhí ag daoine ar fud na hEorpa ina mhórthuairisc a foilsíodh agus a craoladh i mí Iúil 2023, RTÉ Investigates: Milking It, Dairy’s Dirty Secret. Nochtadh sa tuarascáil sin an chaoi a raibh rialacháin an Aontais Eorpaigh i ndáil le hiompar ainmhithe beo á sárú agus laonna tairbh na hÉireann á n-iompar ar thrucail go mór-roinn na hEorpa. D’ardaigh an clár ceisteanna móra freisin faoin gcaoi a gcaitear le hainmhithe ag marglanna in Éirinn.

Rinne an príomhshaineolaí leasa ainmhithe, an Dr Simon Doherty ó Ollscoil na Banríona, Béal Feirste cur síos ar an méid a chonaic sé sna míreanna a chraolfar anocht agus dúirt go raibh sé cruálach: “Sílim gur ionann ciceáil agus béicíl agus léasadh agus priocadh le pící agus leibhéal cruálachta.”

Rinneadh na míreanna a thaifeadadh in Hallissey Livestock Exports ar an bhFossa, gar do Chill Airne i mí an Mhárta i mbliana. Taifeadadh iad ar cheamaraí a chuir feachtasóirí cearta ainmhithe i bhfolach ar an láithreán, agus cuireadh ar fáil ansin iad do RTÉ Investigates.

Dúirt Denis Drennan, Uachtarán Chumann Soláthróirí Bainne Uachtarlainne na hÉireann (ICMSA), “nach bhféadfaí glacadh ar chor ar bith” leis méid a chonaic sé sna míreanna nua. Agus é ag breathnú ar na míreanna, dúirt an tUasal Drennan “tá fear ann atá ag bualadh laonna le bata. Cuireadh deireadh iomlán leis an gcleachtas sin agus tá sé in aghaidh an dlí, agus tá fear ann a bhfuil píce aige agus é ag iarraidh laonna a chur amach an geata – rud nach féidir glacadh ar chor ar bith leis.”

Ullmhaítear laonna lena n-easpórtáil ar thrucailí ag an tsaoráid. Deir Denis Drennan go n-ardaíonn na míreanna de dhá lao atá á mbeathú in aghaidh a dtola trí úsáid a bhaint as feadáin bholg imní faoin gcúis a bhfuil na laonna ag an tsaoráid sa chéad áit. “Deirtear sna rialacha agus sna rialacháin nár cheart d’ainmhí taisteal mura bhfuil sé sách folláin sin a dhéanamh. Déanfaidh sé dochar don cháil atá orainn ar fud na hEorpa maidir le hainmhithe atá ar ardchaighdeán, folláin agus sláintiúil a chur ar fáil,” a dúirt sé le RTÉ Investigates.

Taispeántar i dtuairisc na hoíche anocht freisin an chaoi ar cuireadh ainmhithe marbha i mullach a chéile i ndumha agus ar fágadh iad le lobhadh lasmuigh den tsaoráid i gCiarraí, rud ar cúis mhór imní é maidir le baol galair, dar leis an Dr Simon Doherty ó Ollscoil na Banríona, Béal Feirste.

Thaifead ceamaraí roinnt laonna marbha á dtógáil as seideanna i gcaitheamh ceithre lá. Oibrithe feirme a tharraing cuid acu amach, tarraingíodh roinnt eile acu amach le teiliompróir. Leagadh iad anuas ar dhumha ina raibh conablaigh laonna a bhí marbh agus ag lobhadh ansin faoin aer, agus an bháisteach anuas orthu.

Dúirt an Dr Simon Doherty ó Ollscoil na Banríona, Béal Feirste gur cosúil go raibh cuid de na hainmhithe ann le seachtainí. “Má bhí radharc, cloisteáil agus boladh ag ainmhithe beo eile orthu, tá sé sin mícheart ar gach uile bhealach ó thaobh leasa de. Is baol ollmhór galair é,” a dúirt sé.

“Tá an chuma ar an scéal go ndéantar iad a chaitheamh i gcarn áit éigin. Ní thuigim é ar chor ar bith. Tá sé chomh deacair a chreidiúint go bhfágfadh duine ainmhithe an t-achar ama sin ar a n-áitribh,” a dúirt Denis Drennan.

Spreagann an tuairisc ceisteanna arís a ardaíodh ar an gclár RTÉ Investigates anuraidh faoin gcaoi a chaitear le laonna tairbh Éireannacha anseo le linn an phróisis easpórtálacha beo. Tar éis fhiosrúchán RTÉ in 2023, rinne an Taoiseach a bhí ann ag an am, Leo Vardkar, cur síos ar an gcruálacht a nochtadh mar ‘déistineach’ agus dúirt sé leis an Dáil go gcuirfeadh an Roinn Talmhaíochta tús le fiosrúchán ‘láidir agus tráthúil’ ar na heachtraí a tarraingíodh ar aird.

Mar fhreagra ar cheisteanna RTÉ, dúirt aturnae le haghaidh Hallissey Livestock Exports “go gcuireann gnó a gcliant seirbhís luachmhar ar fáil don phobal feirmeoireachta agus go nglacann sé cúram réasúnta i gcónaí lena chinntiú go ndéanann sé amhlaidh ar bhealach a chosnaíonn leas na n-ainmhithe atá faoina chúram.” Cuireadh in iúl go bhfuil Hallissey Livestock Exports Limited á rialú ag an Roinn Talmhaíochta agus luadh i litir an aturnae, “cé nach mbíonn aon chóras foirfe riamh, tá sé sásta go gcomhlíonann a ghnó na caighdeáin is airde.”

I dtuairisc speisialta na hoíche anocht freisin beidh míreanna ina dtaispeánfar an riocht inar fágadh na céadta laonna Éireannacha tar éis a bheith easpórtáilte trasna na Rómáine agus chomh fada le hIosrael. Lean RTÉ Investigates a dturas agus chonaic siad laonna na hÉireann ag teacht amach as feithiclí iompair i gCalafort Haifa i dTuaisceart Iosrael.

Tá éileamh níos mó anois ag Iosrael ar iompórtálacha eallaigh ón Rómáin ó stop roinnt tíortha ag tabhairt easpórtálacha beo chuig an tír ó bhris cogadh amach i nGaza. Fuarthas amach le linn taighde a rinne RTÉ Investigates go bhfuil na mílte laonna de bhunadh na hÉireann liostaithe mar laonna de bhunadh na Rómáine i bhfigiúirí oifigiúla iompórtálacha Iosrael.

Féach ar RTÉ Investigates, Live Exports: On The Hoof, ar Prime Time anocht, Dé Máirt an 8 Deireadh Fómhair ag 9.35pm ar bhealach teilifíse RTÉ One.

Is é Fran McNulty, láithreoir RTÉ Prime Time agus iar-Chomhfhreagraí Talmhaíochta, agus Frank Shouldice, léiritheoir/stiúrthóir RTÉ Investigates, a bhí i mbun na tuairisce.