Nochtann RTÉ Investigates mionsonraí faoi na Bráithre Críostaí, a bhí ina gceannairí sinsearacha agus a bhainistigh sócmhainní an phobail, ach atá anois sa phríosún agus iad ciontaithe i mí-úsáid ghnéis a dhéanamh ar leanaí

Bhí na Bráithre Críostaí i mbun punann iomlán de níos mó ná 800 réadmhaoin ó 1990

Craolfar an clár faisnéise nua seo de chuid RTÉ Investigates anocht ag 9.35pm ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player mar chuid d’athrú ar an sceideal

FÉACH ar an promo

Nochtfar mionsonraí faoi bheirt Bhráithre Críostaí a bhí ina gceannairí sinsearacha ar feadh dhá scór bliain agus a bhainistigh sócmhainní an phobail, ach atá anois sa phríosún agus iad ciontaithe i mí-úsáid ghnéis a dhéanamh ar leanaí, i gclár faisnéise nua RTÉ Investigates a chraolfar anocht (Déardaoin) ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player.

Deir ionadaithe na n-íospartach go bhfuil an-imní orthu faoin méid atá faighte amach ag RTÉ Investigates go raibh mí-úsáideoirí leanaí taobh istigh den phobal reiligiúnach i gcroílár a cheannaireachta, ag bainistiú a ghnóthaí airgeadais agus gnó le blianta beaga anuas. Pléitear sa chlár faisnéise uair an chloig seo le tuairisceoir RTÉ Investigates, Rita O’Reilly, a bhfuil faoi úinéireacht ag ord na mBráithre Críostaí agus mar a láimhseálann sé réadmhaoin agus tailte scoile.

Cuireadh an Bráthair Martin O’Flaherty (73) sa phríosún as mí-úsáid ghnéis stairiúil a dhéanamh ar leanaí i sé thriail as a chéile le trí bliana anuas sna Cúirteanna Breithiúnais Coiriúla i mBaile Átha Cliath. Sa triail is déanaí an mhí seo caite, gearradh pianbhreith cúig bliana air i 15 chúis d’ionsaí mígheanasach a dhéanamh ar sheachtar buachaillí i mBunscoil na mBráithre Críostaí, Cill Chainnigh idir 1976 agus 1981.

Bhí O’Flaherty ina bhall sinsearach de cheannaireacht na mBráithre Críostaí d’Éirinn, Sasana agus an Eoraip ar feadh 12 bhliain, ó 2002 go 2014. Bhí sé ar dhuine de bhunaitheoirí na cuideachta iontaobhaithe a bhainistíonn sócmhainní an phobail agus bhí sé ina iontaobhaí ar a réadmhaoin i Sasana go dtí mí na Nollag 2019, breis agus bliain tar éis dó a bheith ceistithe go foirmiúil ag na Gardaí, mar a fuair RTÉ Investigates amach.

Tá sé fós ina iontaobhaí atá liostaithe ar ghníomhais réadmhaoine eile in Éirinn, lena n-áirítear tailte coinnithe ag na Bráithre Críostaí ag CBC Bhaile na Manach, áit a raibh baint aige le hathrú dlí ar ghníomhas na réadmhaoine in 2022, breis agus bliain tar éis dó a bheith cúisithe in ionsaí mígheanasach.

Sheas na Bráithre Críostaí amach tar éis Fhiosrúchán Scóipe na bliana seo caite a thuar go raibh mí-úsáid ghnéis stairiúil ar leanaí ag tarlú i scoileanna na hÉireann, agus a mhol cúiteamh d’íospartaigh, mar go raibh an líon is mó scoileanna agus an líon is mó líomhaintí acu.

Mar chuid d’imscrúdú leathan ar shócmhainní agus ar mhí-úsáideoirí sna Bráithre Críostaí, nocht RTÉ Investigates na céadta idirbheart réadmhaoine a bhí déanta ag iontaobhaithe a bhfuil sócmhainní acu ar iontaobhas ar mhaithe le húinéireacht thairbhiúil an phobail.

Tá sé cruthaithe go raibh punann iomlán de níos mó ná 800 réadmhaoin á reáchtáil ag na Bráithre Críostaí ó 1990. Is iad na Bráithre Sinsearacha, a bhí ag gníomhú mar iontaobhaithe, a raibh réadmhaoin ina seilbh acu, a dhíol, nó a d’aistrigh an 800 réadmhaoin thar ceann an phobail le 35 bliain anuas.

Tá 270 réadmhaoin ar a laghad ag na Bráithre Críostaí fós, agus dhíol nó d’aistrigh na hiontaobhaithe 530 réadmhaoin eile i gcaitheamh na mblianta sin.

Ciontaíodh Bráthair sinsearach eile, a bhí mar chuid den cheannaireacht agus a raibh baint aige le hiontaobhas sócmhainní an phobail, i mí-úsáid ghnéis stairiúil a dhéanamh ar leanaí freisin. Ní féidir é a ainmniú ar chúiseanna dlí.

Bhí sé i gceannas ar thionscadal a fuair airgead suntasach ó chiste speisialta do Leanaí i mBaol a bunaíodh faoin Roinn Oideachais mar chuid den fhreagairt ar nochtadh mhí-úsáid ghnéis na cléire ar leanaí sna 1990idí.

Bhí baint aige freisin le cinntí maidir le cur chuige na mBráithre Críostaí i leith cásanna sibhialta a ghlac daoine a tháinig trí mhí-úsáid ghnéis ar leanaí sna cúirteanna.

Bhí Damian O’Farrell, duine a tháinig trí mhí-úsáid leanaí agus atá anois ina chosantóir íospartach, chun tosaigh i bhfeachtas a bhí mar fhreagairt ar an úsáid a bhain ceannaireacht na mBráithre as teaicticí dlí i gcoinne íospartaigh sna cúirteanna. Mar fhreagra ar thorthaí na hoíche anocht, dúirt sé, “Tá a fhios againn anois go raibh beirt sa cheannaireacht a raibh ciontuithe acu. An raibh siad taobh thiar de chuid den treoir sin, tá a fhios agat, an drochmheas sin ar íospartaigh?”

Go dtí seo, tá an stát tar éis an chuid is mó den chúiteamh as mí-úsáid i scoileanna saothair chónaithe – go leor acu a bhí á mbainistiú ag na Bráithre Críostaí – a mhaoiniú, agus cúiteamh áirithe do mharthanóirí neachtlanna Maighdilíneacha freisin.

Dúirt an Dr James Gallen, Ollamh Comhlach i Scoil an Dlí & an Rialtais in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath, go bhfuiltear ag súil go mbeidh na billiúin i gceist leis an mbille cúitimh as mí-úsáid ghnéis stairiúil ar leanaí i scoileanna lae agus scoileanna cónaithe. Luaigh sé suirbhé de chuid na Príomh-Oifige Staidrimh a mheasann go bhféadfadh “suas le 41,000 fear agus bean a ndeachaigh mí-úsáid ghnéis i scoileanna lae chun dochair dóibh” a bheith i gceist nuair a reáchtáilfear an coimisiún fiosrúcháin atá geallta ag an rialtas.

Dúirt John Boland, duine de ghrúpa íospartach Sheáin Drummond, múinteoir de chuid na mBráithre Críostaí ag an am i scoil náisiúnta CBS Lána an Chraobhaigh ag deireadh na 1960idí, go gcreideann sé go bhfuil “an chumhacht ar fad” ag na Bráithre Críostaí sna cúirteanna.

Dúirt Damian O’Farrell, a tháinig slán ó mhí-úsáid na mBráithre Críostaí agus atá anois ina chosantóir íospartach, gur chreid sé go bhfuil céim ar gcúl tugtha ag na Bráithre Críostaí ó thuarascáil Choimisiún Uí Riain ar mhí-úsáid ghnéis ar leanaí sna hinstitiúidí. D’éirigh le Damian O’Farrell san fheachtas in 2023 go ndéanfaí neamhaird do Shaoirse Dhroichead Átha a bronnadh ar an mBráthair Edmund Garvey, iarcheannaire na mBráithre Críostaí, sa bhliain 1997. “Níor bhog siad, déarfainn go bhfuil siad níos measa anois ó aimsir Thuarascáil Uí Riain agus ó aimsir na scéime cúitimh do na scoileanna saothair”, a dúirt sé.

Mar fhreagra ar RTÉ Investigates na hoíche anocht, dúirt na Bráithre Críostaí go n-athdhearbhaíonn siad arís “… ár leithscéal as an mí-úsáid chorpartha agus ghnéis a tharla i go leor d’iar-scoileanna CBS” agus dúirt siad freisin nach bhfuil siad in ann “aon rud a rá faoi dhaoine aonair, go háirithe mar go bhfuil cuid acu fós faoi réir próisis dhlí a leanann go fóill”.

Féach ar RTÉ Investigates: Christian Brothers, The Assets, The Abusers anocht, Déardaoin an 1 Bealtaine ag 9.35pm ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player

– CRÍOCH –