Aistear an Amhráin – tugann sraith RTÉ léargas ar na scéalta taobh thiar de na hamhráin is ansa linn

Aistear an Amhráin– tugann sraith RTÉ léargas ar na scéalta taobh thiar de na hamhráin is ansa linn 

Dé Máirt an 3ú Meitheamh, 7pm ar RTÉ One & ar an RTÉ Player. 

Beidh an tsraith faisnéise Aistear an Amhráin ar ais ar an 3ú Meitheamh, 7pm ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player, le muid a chur ar an eolas faoi na scéalta suimiúla atá taobh thiar de na hamhráin is ansa linn in Éirinn. 

Déanann an tsraith nua scagadh ar scéal Grace Gifford, an bhean lena mbaineann bailéad a bhfuil an-tóir air, Grace; ar an scéal grá atá taobh thiar de After All, amhrán aitheanta de chuid Frank and Walters ó na 90idí; ar scéal an ródaí as Béal Feirste a dúnmharaíodh go tragóideach agus ar spreag an t-amhrán de chuid Spandau Ballet Through the Barricades sna 80idí agus, ar deireadh, an diabhlaíocht agus an mhistéir atá mar bhunús leis an amhrán Gaeilge, a spreagann greadadh cos, An Poc Ar Buile. 

Sa chéad chlár, cloisfidh muid an scéal atá taobh thiar de cheann de na bailéid is ansa linn in Éirinn: Grace. 

Agus níos mó ná 100 leagan de ann, ó Jim McCann go Rod Stewart go Kellie Harrington, níl duine ar bith nach bhfuil a fhios aige an t-amhrán Grace. Bunaithe ar scéal grá tragóideach Grace Gifford agus Joseph Mary Plunkett, buaileann an tuairisceoir Sinéad Ní Churnáin le cumadóirí an amhráin, Frank agus Sean O’Meara chun bunús agus tionchar an amhráin a fhiosrú agus fiafraíonn sí: cérbh í Grace? 

Chas Grace Gifford agus Joseph Plunkett le chéile trí dheirfiúr Grace, Muriel, a bhí pósta le Tomás Mac Donnchadh. Cúpla bliain tar éis dóibh titim i ngrá, shocraigh Grace agus Joseph go bpósfaidís. Ach bhainfeadh cúinsí tragóideacha leis an bpósadh: an mhaidin tar éis dóibh pósadh, tugadh Plunkett amach agus cuireadh chun báis é i gclós phríosún Chill Mhaighneann.  

70 bliain ina dhiaidh sin, d’iarr léiritheoir ceoil ar na deartháireacha Seán agus Frank O’Meara amhrán mór a scríobh do. Bhí a fhios ag Seán faoin scéal a bhain le Joseph Plunkett agus Grace Gifford agus thosaigh sé ag déanamh taighde i gCill Mhaighneann, fad is a bhí Frank ag obair ar fhonn. Is cuimhin le Seán O’Meara tiomáint go Cill Mhaighneann i 1984, ag éisteacht leis an bhfonn a bhí cumtha ag Frank ar chaiséad sa charr. Tháinig an chéad líne chuige gan choinne – 

 “As we gather in the chapel here in Old Kilmainham jail, I think about these last few weeks, oh will they say we failed.”  

Shamhlaigh Seán gurb iad liricí an amhráin na focail dheireanacha a labhair duine de bhunaitheoirí na hÉireann lena ghrá geal. Ach céard atá ar eolas againn faoi shaol Grace Gifford roimh an scéal grá tragóideach seo agus ina dhiaidh?  

Cuireann Aistear an Amhráin pictiúr os ár gcomhair d’ealaíontóir cumasach a d’iompaigh ina Caitliceach, mar a rinne a deirfiúr roimpi, chun Poblachtánach Éireannach a phósadh, a ghlac páirt sa chomhrac le stát na hÉireann a bhunú agus bhí ina príosúnach í féin i gChill Mhaighneann le linn an Chogaidh Chathartha, seacht mbliana tar éis dá fear céile a bheith curtha chun báis. 

Chuir Jim McCann amhrán na ndeartháireacha amach i 1986, agus ba é amhrán mór na bliana sin é. Ó shin i leith tá sé taifeadta ag go leor de na ceoltóirí is fearr aithne ó na Dubliners go Paddy Reilly agus Rod Stewart. Cé gur breá le Seán agus Frank i gcónaí an bunleagan de chuid Jim McCann, tá leagan Rod Stewart i measc na gcinn is fearr leo, agus tháinig tocht ar gach duine nuair a cuireadh iad in aithne dó, gan choinne, ar an Late Late Show. 

Páirteach sa chlár beidh, i measc daoine eile: an t-amhránaí Aoife Scott. Ní dhéanfar dearmad ar an gcaoi ar chan Aoife an t-amhrán mar chuid de cheiliúradh céad bliain RTÉ lena col ceathracha Danny O’ Reilly agus Róisín O. Feicfear Domhnall Ó Bric, maisitheoir cáiliúil as Ciarraí, atá an-tógtha le saothar Grace Gifford. Tá cuid mhaith dá saothar coinnithe i Leabharlann Náisiúnta Amharcealaíon na hÉireann (NIVAL) in NCAD i mBaile Átha Cliath.  

Tabharfaidh Roxanna Nic Liam, réalta as Fair City agus ealaíontóir focal labhartha a cuairt, in éineacht le Sinéad, ar chuid de na háiteanna ba thábhachtaí i saol Grace – Páirc Naomh Éanna i Ráth Fearnáin, an áit ar chas sí le Joseph Plunkett, Séipéal na hOllscoile i bhFaiche Stiabhna, áit ar iompaigh sí ar an gcreideamh Caitliceach, agus Sráid Grafton mar ar cheannaigh Grace an dá fháinne pósta.  

Craolfar an chéad chlár de Aistear an Amhráin: Grace Dé Máirt an 3ú Meitheamh ag 7pm, ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player. 

-CRÍOCH- 

Tuilleadh Eolais:  Éadaoin Nic Giolla Chomhaill, Ceannasaí Cumarsáide