Léirítear in RTÉ Investigates go bhfuil monarchana a chuireann éadaí ar fáil do mhiondíoltóirí móra na hÉireann ag iompórtáil cadás ó chomhlachtaí a bhfuil ceangal acu le hobair éigeantais sa tSín
Léirítear in RTÉ Investigates go bhfuil monarchana a chuireann éadaí ar fáil do mhiondíoltóirí móra na hÉireann ag iompórtáil cadás ó chomhlachtaí a bhfuil ceangal acu le hobair éigeantais sa tSín
Ainmnítear Dunnes Stores, Penneys, Tesco agus Marks & Spencer sa gclár faisnéise
Léirítear in RTÉ Investigates go bhfuil cadás dorianaithe, atá ceangailte le hobair éigeantais na nUigiúrach, fós in úsáid i slabhraí soláthair na hEorpa agus i siopaí miondíoltóirí móra na hÉireann.
Ar RTÉ One agus an RTÉ Player anocht, leagfar amach sa gclár faisnéise RTÉ Investigates: Forced Fashion an chaoi ar iompórtáil ar a laghad 15 mhonarcha sa Bhanglaidéis na céadta tona cadáis in 2024 ó dhá chomhlacht a raibh ceangal acu le clár oibre éigeantais de chuid na Síne, agus gurb iad na monarchana sin atá ag soláthar éadaí do roinnt de mhiondíoltóirí móra na hÉireann. I measc na miondíoltóirí sin tá Penneys, Dunnes Stores, Marks & Spencer agus Tesco.
Fuarthas amach i bhfiosrúchán RTÉ leis an iriseoir Joe Galvin agus an léiritheoir/stiúrthóir John Cunningham go bhfuil obair fhadbhunaithe ag dhá chomhlacht Síneacha, Esquel Group agus Jiangsu Lianfa Textiles, i Xinjiang. Fástar suas le 30% de chadás an domhain sa gceantar seo agus tá grúpa mionlaigh a bhfuil géarleanúint á déanamh orthu ar a dtugtar na hUigiúraigh ina gcónaí ann. Rinneadh “sáruithe troma ar chearta an duine,” ar na hUigiúraigh dar leis na Náisiúin Aontaithe, amhail ollchoinneáil threallach, éigniú, ginmhilleadh éigeantach agus steiriliú éigeantach.
Tá píosaí scannánaíochta d’oibrithe Uigiúracha i láithreáin an dá chomhlacht ó mhí na Nollag in 2024 deimhnithe ag RTÉ Investigates, agus fuarthas doiciméid chorparáideacha a bhí cothrom le dáta a thaispeáin úinéireacht leanúnach na gcomhlachtaí ar fheirmeacha agus ar mhonarchana i Xinjiang. Níor fhreagair na comhlachtaí aon iarratas a rinneadh chun ráiteas dhéanamh faoin scéal.
Soláthraíonn an dá chomhlacht seo cadás do mhonarchana a chuireann éadaí ar fáil do mhiondíoltóirí móra na hÉireann.
Gheall Tesco, Penneys agus Marks & Spencer go poiblí nach bhfaigheadh siad cadás ó Xinjiang, ach fuair RTÉ Investigates amach go raibh na gealltanais sin bunaithe ar dheimhniúcháin agus modhanna tástála a d’fhág go raibh cadás dorianaithe ag dul isteach sna slabhraí soláthair. Níl aon dhearcadh poiblí ag Dunnes Stores ar an gceist.
Dúirt cuideachta deimhniúcháin faoi leith, Better Cotton, le RTÉ Investigates go raibh córas á úsáid ag Tesco, Marks & Spencer agus Dunnes Stores ar a dtugtar maischothromaíocht – “nach raibh deartha, agus nach féidir a úsáid, chun dearbhú a thabhairt maidir leis an gcadás féin a úsáidtear i dtáirge.”
Dúirt an dlíodóir um chearta an duine ón gComhghuaillíocht chun Deireadh a chur le hObair Éigeantais i gCeantar na nUigiúrach, Patricia Carrier, le RTÉ Investigates gur féidir le Better Cotton “a bheith measctha nó cumaiscthe le hábhar ar a dtugtar cadás coinbhinsiúnach go luath sa slabhra soláthair, agus go bhféadfadh cadás ó cheantar na nUigiúrach a bheith san áireamh.”
Dúirt an Dochtúir Len Wassenaar, príomhshaineolaí ar an gcineál tástála a úsáideann na miondíoltóirí: “Is fadhb mhór a bheidh ann a bheith ag meascadh agus ag cumasc maidir le haon mhéarlorg iseatópach nó geoceimiceach a úsáid… D’fhéadfadh cadás ó na Stáit Aontaithe a bheith measctha le cadás ón tSín agus d’fhéadfadh [siad] a bheith an-difriúil óna chéile ó thaobh na hiseatópachta de. Agus má meascann tú le chéile iad, ar ndóigh, ní bheidh ann ach meascán den dá cheann, agus is toradh gan bhrí é sin.”
Dúirt Tesco, Penneys agus Marks & Spencer le RTÉ Investigates go bhfuair siad deimhniúcháin ó na monarchana sa Bhanglaidéis nach as Xinjiang an cadás a úsáidtear ina gcuid éadaí. Níor thug na miondíoltóirí tuilleadh sonraí faoin gcaoi a ndearnadh an t-eolas sin a dheimhniú. Níor thug Dunnes Stores aon eolas faoina shlabhra soláthair éadaí do RTÉ Investigates.
Chuaigh RTÉ Investigates i gcomhairle le saineolaithe a dúirt go raibh i bhfad níos mó oibre ag teastáil chun a chinntiú go mbeadh slabhraí soláthair saor ó obair éigeantais na nUigiúrach. Dúirt Patricia Carrier: “Teastaíonn uainn mapáil a fheiceáil an bealach ar fad anuas go leibhéal na n-amhábhar toisc gurb é sin an áit a bhfuil an chuid is mó de na sáruithe níos uafásaí ar chearta an duine ag tarlú… Tá sé in íochtar an tslabhra soláthair, mar sin tá sé an-tábhachtach go mbeadh comhlachtaí trédhearcach agus go ndéanfaidís tuilleadh nochta.”
Déanfar cur síos sa gclár freisin ar an gceangal atá idir an mórchomhlacht mearfhaisin ar líne, Shein, páirc teicstílí le tacaíocht ó Stát na Síne, agus comhlachtaí cadáis Xinjiang.
Féach ar RTÉ Investigates: Forced Fashion anocht ag 9:35 ar RTÉ One agus ar an RTÉ Player.