Tá an craoltóir Rónán Mac Aodha Bhuí ar shlí na fírinne.  Fuair sé bás sa bhaile i gCois Cláidigh Dé Máirt in aois 53 bliain.
 
Thosaigh Rónán ag obair le RTÉ Raidió na Gaeltachta ag tús na nóchaidí, agus tá a ainm ceangailte go dlúth leis an stáisiún ó shin.  Bhí sé ar dhuine de na craoltóirí Gaeilge is aitheanta sa tír, agus is iomaí duine a mheall sé i dtreo na teanga agus domhan na ngael lena phaisean dá theanga dhúchais agus don chultúr Gaelach. 
 
Rugadh Rónán Mac Aodha Bhuí i gCorcaigh, ach bhog an teaghlach go Gaoth Dobhair i dTír Chonaill nuair a bhí sé trí mhí d’aois, agus bhí sé préamhaithe go domhain sa chontae sin ó shin.  Chuaigh sé i mbun craoltóireacht den chéad uair sa bhliain 1987 ar stáisiún raidió bradach i mBaile Átha Cliath, agus stáisiún eile i Leitir Ceanainn.  Fuair sé post sa seomra nuachta i Century Radio sa bhliain 1988, agus chaith sé bliain nó mar sin ag obair ansin ar an nuacht Ghaeilge, sular bhog sé go dtí RTÉ.  Chaith sé roinnt blianta ag obair le cúrsaí teilifíse ansin, ar an tsraith Scaoil Amach an Bobailín le Seán Bán Breathnach agus Bláthnaid Ní Chofaigh, agus ar an gclár Ecu! Ecu!  Fuair sé tairiscint ansin dul ag obair do Raidió na Gaeltachta i mBaile Átha Cliath agus clár an iarnóin, Cois Life, a chur i láthair, rud a rinne sé ar feadh trí bliana.  Bhog sé ar ais go Gaoth Dobhair tamall ina dhiaidh sin, i ndiaidh dó píosa taistil a dhéanamh, agus seal a chaitheamh i gConamara, agus thosaigh sé ag obair le Raidió na Gaeltachta i nDoirí Beaga.    
 
D’oibrigh Rónán ar go leor, leor cláracha éagsúla ar RnaG ó shin, idir cláracha irise, cláracha ceoil agus cláracha nuachta.  Orthu sin, bhí an clár irise Barrscéalta 1996, an clár ceoil Cúl an Tí a chuir sé i láthair le Hughie Mac Gairbheith, agus an clár ceoil Géill Slí.  Ba ar an gclár Géill Slí a craoladh an chéad amhrán le liricí Béarla ar RnaG, Blister in the Sun le The Violent Femmes, nuair a cuireadh Anocht fm ar bun sa bhliain 2005.
 
Ba sa bhliain 2006 a tháinig a chlár Rónán Beo ar an aer den chéad uair, agus ba tríd an gclár sin a chuir go leor daoine aithne ar Rónán mar chraoltóir.  Bhí éisteoirí ar fud na tíre ag an gclár, idir óg agus aosta, agus bhíodh an-éagsúlacht ábhair le cloisteáil ann – ceol, siamsaíocht, agallaimh, cúrsaí sláinte, cócaireacht, scéalta nuachta agus míreanna grinn – ‘mixture maxture’, mar a déarfadh sé féin.  Craoladh an clár beo ón  Oireachtas den chéad uair sa bhliain 2008, agus ó shin i leith bhíodh sé mar chuid lárnach den fhéile, tús neamhoifigiúil leis an ócáid, mar a baisteadh air.  Chuirfeadh Rónán clár spleodrach, spraoiúil, fiáin i láthair na sluaite a bhí bailithe ann, agus bhíodh na héisteoirí ag súil go mór leis gach bliain.

Chreid Rónán go láidir i gcumhacht an raidió, agus chreid sé freisin gurb é ról an iriseora an fód a sheasamh don duine a bhí faoi chois, an duine beag.   Bhí ardmheas agus ómós aige don saíocht, agus thaitin sé go mór leis a bheith ag foghlaim ó na glúnta níos sine faoi chora cainte agus nósanna agus a leithéid. 

Is iomaí gradam a bhain Rónán mar chraoltóir.  Bronnadh Gradam Pearsa Raidió na Bliana Oireachtas na Gaeilge air i 2009, 2010 agus 2016.  Bhain a chlár Rónán Beo Gradam Sraith Raidió na Bliana ag Gradaim Chumarsáide an Oireachtais i 2010, 2011 agus 2015.   Bronnadh an gradam do Phearsa Raidió na Bliana air ag Féile na Meán Cheilteach i 2011, agus bhain Rónán Beo Clár Raidió Gaeilge na Bliana ag Gradaim Náisiúnta PPI i 2012 agus i 2018.  Bronnadh Gradam Ghlór na nGael ar Rónán níos luaithe i mbliana, mar aitheantas a chuid oibre le cúrsaí craolacháin Gaeilge agus bhronn Conradh na Gaeilge Gradam an Uachtaráin air i mí Feabhra mar aitheantas as a chuid oibre do phobal na Gaeilge agus na Gaeltachta.

Bhí a chroí go hiomlán sa teanga Ghaeilge agus i gcultúr na nGael. Bhunaigh sé an Ciorcal Craiceáilte agus an Cabaret Craiceáilte chun ócáidí sóisialta i nGaeilge a chur ar fáil do phobal na Gaeltachta.   Bhí sé an-tugtha don cheol agus thuig sé go raibh tábhacht faoi leith le tionscal an cheoil Ghaelaigh a chothú.  Thug sé ardán do cheoltóirí agus bannaí a bhí ag feidhmiú trí Ghaeilge ar an raidió, agus tríd an gCabaret Craiceáilte, agus thug sé spreagadh agus uchtach dóibh.  Bhí dáimh ar leith aige le muintir Oileán Thoraí, agus is iomaí turas a thug sé ar an oileán le blianta fada anuas.

Bhí ard-mheas ag Rónán ar phobal Gaeilge na Sé Chontae, agus acu siúd airsean freisin, agus ba é Rónán a bhí mar fhear an tí ag an mhórshiúl iomráiteach a bhí ag An Dream Dearg sa bhliain 2014 ag lorg cearta teanga. 
 
Maireann a bhean chéile Bernie, a iníon Fionnuala, deartháireacha, deirfiúracha, gaolta agus cairde.
 
Dúirt Kevin Bakhurst, Ard-Stiúrthóir RTÉ: “Cúis mhór bróin dom bás Rónáin.  Fear é a raibh a chroí go hiomlán sa teanga agus i gcraoltóireacht na Gaeilge.  Ceannródaí a bhí ann i gcúrsaí raidió, agus beidh lorg a shaothair le braith go ceann i bhfad.  Méala mór a bhás dá mhuintir, dá chairde, agus dá chomhghleacaithe ar fud na heagraíochta, agus buille mór atá ann do chraoltóireacht na Gaeilge tré chéile.  Suaimhneas síoraí dó.”
 
Dúirt Gearóid Mac Donncha, Ceannaire RTÉ RnaG: “Ní féidir é a chur i bhfocail an tionchar a bhí ag Rónán Mac Aodh Bhuí ar a phobal, ná an gean agus grá a bhí ag an bpobal sin dó.  Pobal mór millteach leathan fairsing atá ann, pobal na Gaeltachta, pobal na Gaeilge, pobal an cheoil, ealaíontóirí agus scríbhneoirí, feilmearaí agus iascairí, dochtúirí agus dlíodóirí, daoine óga agus daoine nach bhfuil chomh hóg sin, iad sa mbaile agus thar lear, agus iad uilig faoi bhrón ag scéal a bháis.” 

“Craoltóir den chéad scoth a bhí i Rónán, a thuig raidió mar mheán, agus chruthaigh sé píosaí raidió a fhanfaidh i gcuimhne na ndaoine ar feadh i bhfad.  D’fhág sé a lorg mar chraoltóir ar bhealach nach bhfuil déanta ag aon chraoltóir eile i saol na Gaeilge ná i saol an Bhéarla.  Tá muid go mór faoi chomaoin aige as an méid a rinne sé don stáisiún seo, agus don Ghaeilge lena linn.” 

“Thar cheann an stáisiúin seo agus thar mo cheann féin, ba mhaith liom comhbhrón ó chroí a dhéanamh lena bhean chéile Bernie, a iníon Fionnuala, agus a mhuintir ar fad, ina measc a dheartháir Cian, iar-chomhleacaí dár gcuid anseo, a chuid cairde uilig agus foireann RTÉ Raidió na Gaeltachta, go h-áirid foireann Dhoirí Beaga.” 

Dúirt Aodh Máirtín Ó Fearraigh, Bainisteoir Réigiún an Tuaiscirt, RTÉ RnaG: “Ba chraoltóir den chéad scoth a bhí i Rónán.  Bhí sé fiosrach, tuisceanach, cliste, neamhfhaiteach agus dána.  Ní raibh a shárú le fáil.  Cronóidh go mór é.  Comhbhrón ó chroí lena bhean chéile Bernie, lena iníon Fionnuala, lena dheartháir Cian a bhíodh ag obair linn tráth,  agus leis an teaghlach uilig.  Go raibh suaimhneas síoraí aige.”
 
Craolfar trí chlár speisialta ómóis do Rónán ar RTÉ Raidió na Gaeltachta an tseachtain seo.  Dé Céadaoin ag 11 am, craolfar eagrán speisialta de Bharrscéalta.  Déardaoin agus Dé hAoine, beidh eagráin speisialta ómóis den chlár Bladhaire ann.

Gradaim Ceoil Tíre RTÉ Radio 1, Dé Máirt an 27 Feabhra 2024, Vicar Street, Baile Átha Cliath

Beidh an 6ú Gradaim Ceoil Tíre RTÉ Radio 1 ar siúl in Vicar Street i mBaile Átha Cliath Dé Máirt an 27 Feabhra 2024. Craolfar na Gradaim beo ar RTÉ Radio 1 agus ar an RTÉ Radio App agus craolfar clár buaicphointí ar Theilfís RTÉ. Ní bheidh na Gradaim ar siúl i mí na Samhna.

Maidir leis an gcinneadh Gradaim Ceoil Tíre RTÉ Radio 1 a bhogadh amach go mí Feabhra, dúirt Ceann RTÉ Radio 1, Peter Woods: “Tá an ceol lárnach sa méid a dhéanann RTÉ Radio 1 agus tá ceol tíre agus ceol traidisiúnta ina chuid ríthábhachtach de sin. Is cúis bhróid dúinn é sin agus is cúis bhróid freisin iad na Gradaim Ceoil Tíre go háirithe, atá ina gcuid lárnach den fhéilire ceoil agus atá ar aitheantas iontach é do na daoine cumasacha atá tagtha chun cinn sa tír agus don chaoi a ndéantar ceiliúradh ar chultúr na hÉireann.”

Is éard a dúirt Grúpcheannasaí Ealaíon & Cultúir RTÉ, Ann-Marie Power: “Ar an gcéad oíche de na Gradaim Ceoil Tíre, bronnadh an gradam don Ghrúpa Ceoil Tíre is Fearr ar Lankum, an gradam don Amhránaí Ceoil Tíre is Fearr ar Radie Peat agus sa bhliain 2019, bronnadh an gradam don Albam Ceoil Tíre is Fearr ar The Hare’s Lament, albam de chuid Ye Vagabonds. Gach bliain bronntar gradam ar an gCeoltóir is Fearr atá ag Teacht Chun Cinn, ar cheoltóirí nua – ag an am – ar nós Emma Langford agus John Francis Flynn – agus is sa chatagóir sin a dhéanann siad agus daoine eile dul chun cinn go tapa trína gcuid oibre agus ealaíontachta. Is ábhar misnigh é a fheiceáil, le sé bliana anuas, chomh láidir, cruthaitheach agus ríthábhachtach atá saol an cheoil tíre in Éirinn faoi láthair agus lena chinntiú go ndéanfaidh RTÉ an ceiliúradh is fearr agus is féidir, bhog muid na gradaim amach go mí Feabhra, Cuirfidh an t-am nua sin, ag tús an earraigh, ar ár gcumas machnamh níos fearr a dhéanamh ar an mbliain féilire cheoil ar an iomlán. Tá muid ag súil go mór le haitheantas a thabhairt do na ceoltóirí agus ealaíontóirí iontacha ceoil tíre arís os comhair lucht féachana beo agus le lucht éisteachta RTÉ Radio 1 ar fud an domhain.”

NA SONRAÍ

AN TRÉIMHSE CHÁILITHE

Is é Déardaoin an 13 Meán Fómhair 2022 go dtí Dé Domhnaigh an 12 Samhain 2023 (tréimhse 14 mhí) an tréimhse cháilithe don 6ú Gradaim Ceoil Tíre RTÉ Radio 1.

Tá fáilte roimh cheoltóirí, lipéid cheoil, tionscnóirí agus daoine den phobal iarratais a dhéanamh lena meas ar an ríomhphost chuig folkawards@rte.ie.

CATAGÓIRÍ VÓTÁLA NA MOLTÓIRÍ

Bronntar seacht ngradam gach bliain mar thoradh ar vótaí a chaitheann Moltóirí na nGradam Ceoil Tíre. Is iad sin:

An Traic Ceoil Tíre Bunaidh is Fearr

Amhrán nó traic uirlise nua a ndearnadh taifeadadh air le linn na tréimhse cáilithe ó bhí na gradaim dheireanacha ar bun.

Buaiteoir 2022: Now You See It – Susan O’Neill

An Traic Ceoil Tíre Thraidisiúnta is Fearr

Taifeadadh ar thraic traidisiúnta (amhrán nó ceol uirlise) ó thraidisiún cheol tíre na hÉireann a ndearnadh taifead air le linn na tréimhse cáilithe.

Buaiteoir 2022: Róisín Dubh – Muireann Nic Amhlaoibh agus Ceolfhoireann Aireagail na hÉireann

An tAmhránaí Ceoil Tíre is Fearr

Gradam d’amhránaí ceoil tíre as Éirinn mar aitheantas ar thaifeadadh nó taibhiú den scoth a rinneadh le linn na tréimhse cáilithe.

Buaiteoir 2022: Muireann Nic Amhlaoibh

An Ceoltóir Ceoil Tíre is Fearr atá ag Teacht Chun Cinn

Gradam chun aitheantas a thabhairt do thaispeántas nua (ceoltóir aonair nó grúpa/ceol gutha nó uirlise) a raibh tionchar aige ar shaol an cheoil tíre in Éirinn laistigh den tréimhse cháilithe.

Buaiteoir 2022: Cathal Ó Curráin

An tIonstraimí Ceoil Tíre is Fearr

Gradam do cheoltóir aonair uirlise nó ball de bhanna a thugann aitheantas do chumas ceoil iontach i dtaifeadadh nó i dtaibhiú le linn na tréimhse cáilithe.

Buaiteoir 2022: Cormac Begley

An Grúpa Ceoil Tíre is Fearr

An grúpa ceoil tíre as Éirinn a raibh an tionchar is mó acu le linn na tréimhse cáilithe.

Buaiteoir 2022: the olllam

An tAlbam Ceoil Tíre is Fearr

An t-albam ceoil tíre is fearr a eisíodh le linn na tréimhse cáilithe. Níl atheisiúintí ná cnuasaigh san áireamh.

Buaiteoir 2022: Nine Waves – Ye Vagabonds

Catagóirí Vótála an Choiste

Bronntar dhá ghradam gach bliain mar thoradh ar mhachnamh a dhéanann Coiste Stiúrtha na nGradam Ceoil Tíre. Is iad sin ná:

Gradam Dhámhachtain na Laoch

Gradam a bhronntar ar dhuine nach maireann agus a rinne go leor ar mhaithe le ceol tíre na hÉireann le linn a saoil.

Buaiteoir an ghradaim in 2022: Paddy Maloney

Gradam Saoil

Gradam a bhronntar ar cheoltóir atá fós beo agus a bhfuil go leor déanta acu ar mhaithe le ceol tíre na hÉireann thar thréimhse roinnt blianta.

Buaiteoir an ghradaim in 2022: Mary Black

Chun sonraí iomlána bhuaiteoirí na bliana anuraidh a fháil, féach ar:

RTÉ Radio 1 Folk Awards – Buaiteoirí Fógartha – About RTÉ (rte.ie)

Beidh Crimecall RTÉ ar ais don 20ú séasúr Dé Luain seo chugainn, an 25 Meán Fómhair, ag 9.35pm ar RTÉ One agus láithreoir nua, Carla O’Brien air, chomh maith le cuma nua.

Gach mí, baintear úsáid sa tsraith fhadtréimhseach seo de chuid RTÉ a bhfuil an- tóir air as athchruthuithe, píosaí ó CCTV agus achainí beo sa stiúideo ag iarraidh eolas ón bpobal chun cabhrú le fiosrúcháin na nGardaí. Mar thoradh ar ghlaonna chuig an gclár le linn na 19 séasúr roimhe seo, ciontaíodh lear mór daoine.

Ar chlár na seachtaine seo chugainn beidh teaghlach an fhir as Baile Átha Cliath, Martin Lynn, ag labhairt faoina bhás agus iad ag súil go mbeidh an pobal in ann cuidiú le fiosrúcháin na nGardaí.

Pléann an clár freisin leis an mistéir a bhaineann leis an gcorp a tháinig i dtír tríocha seacht bliain ó shin ar chósta Liatroma sa bhliain 1986.Tá na Gardaí ag impí ar aon duine a d’aithneodh na tatúnna sainiúla atá ar an gcorp labhairt leo.

Cloisfear ar Crimecall chomh maith ó fhear atá ag tabhairt faoina shaol athuair tar éis dó éalú ó obair éigeantais i gceantar tuaithe in Éirinn.

Agus í ag labhairt faoin ról nua atá aici, dúirt an láithreoir Carla O’Brien, “Is onóir agus pribhléid domsa an deis a fháil clár ar nós Crimecall atá chomh fada ar an bhfód agus a bhfuil an oiread tóir air a chur i láthair, clár atá ina bhunchloch ag an gcraoltóireacht seirbhíse poiblí. Tá mé ag tnúth le bheith ag obair leis an nGarda Síochána, leis an bhfoireann léiriúcháin agus go háirithe leis an lucht féachana, mar nach mbeadh an clár ann dá n-uireasa.”

Tar éis di breis agus cúig bliana a chaitheamh ar an stiúir ag Crimecall dúirt an láithreoir a bhí ann roimhe seo, Sharon Ní Bheoláin, “Is píosa luachmhar craoltóireachta seirbhíse poiblí é Crimecall agus caithfidh mé a rá gur onóir a bhí ann an seó a óstáil ar feadh cúig bliana go leith. Mo léan, tá sé in am agamsa bogadh ar aghaidh ach ar dtús ba mhaith liom buíochas ó chroí a ghlacadh leis an bhfoireann dhíograiseach Crimecall, an fhoireann sa stiúideo agus An Garda Síochána -mar gheall orthu seo ar fad shílfeá go raibh an jab a bhí agamsa éasca! Ba mhaith liom, ach go háirithe, ómós a thabhairt do na daoine cróga sin ar fad a bhí páirteach sa chlár; íospartaigh na coireachta, a dteaghlaigh agus daoine muinteartha le daoine a chuaigh ar iarraidh a labhair liom ar bhealach chomh corraitheach sin, go minic i gcúinsí ina raibh siad croí-bhriste. Is mór an pléisiúr dom an bata a thabhairt ar láimh anois do mo chara agus mo chomhghleacaí sárchumasach Carla O’Brien. Tá a fhios agam go ndéanfaidh sí jab iontach. Tá mé cinnte go leanfaidh ár lucht féachana dílis ag tiúnáil isteach i gcónaí agus cabhrú leis na Gardaí aon uair ar féidir leo lena n-achainí maidir le coireanna.”

Féach ar Crimecall, ar RTÉ One, Dé Luain 25 Meán Fómhair, 9.35pm

Sraith ghrinn agus shiamsaíochta sé chlár á cur i láthair ag Johnny Smacks & Johnny B

Cuirfidh The 2 Johnnies seó úr nua i láthair an Deireadh Fómhair seo san fhoirmThe 2 Johnnies Late Night Lock In.

Beidh an bheirt fuirseoirí as Tiobraid Árann le feiceáil ar sa tsraith sé chlár lán le haidréanailín seo agus beidh cairde a bhfuil aithne mhór orthu ina dteannta gach tráthnóna don spraoi ar fad sa phub áitiúil. Beidh an dream a bhíonn ag éisteacht le clár raidió na beirte ar RTÉ 2FM an-sásta a chloisteáil go mbeidh an chéad léiriú teilifíse de The Parish Quiz le feiceáil ar an tsraith seo mar aon le ceol ó Johnny B, Johnny Smacks agus ceoltóirí eile ina dteannta ar feadh na sraithe.

Leagfaidh an clár béim ar gach rud a bhaineann le bheith i d’Éireannach – agus déanfar ceiliúradh ar na pearsaí den scoth, ar an ngreann, ar an gceol, ar an spraoi agus ar an tseafóid a bhíonn le fáil i bpubanna ar fud na tíre. Tabharfaidh The 2 Johnnies an rud ar fad le chéile go nádúrtha agus go neamheaglach le linn chlár uair an chloig d’anord dothuartha.

Tá The 2 Johnnies ag iarraidh ar dhaoine a bhfuil scéalta iontacha acu, buanna faoi cheilt acu agus ar ghrúpaí atá ag iarraidh ionadaíocht a dhéanamh ar a bparóiste féin sa The Parish Quiz teagmháil a dhéanamh leo. Seol ríomhphost chuig casting@greeninc.tv le bheith páirteach ann!

Ag labhairt dó faoin tsraith nua sé chlár dúirt Johnny Smacks: “Clár é seo atá déanta ag an bpobal don phobal, mar sin bí chun cinn ar an slua agus bain sásamh as an amaidí!”

Dúirt Johnny B: “Tá sé ráite ag daoine linn nach fuirseoirí cearta muid, nach bhfuil ionainn ach dream atá barrúil sa phub, mar sin dúramar go dtaifeadfaimis ár gclár teilifíse nua sa phub! Is é bun agus barr an údair a ndéanaimid gach a ndéanaimid ná carachtair iontacha na hÉireann a fháil ar an teilifís agus ar an raidió, tá an oiread daoine greannmhara, fiáine ar an oileán seo, agus déanfar iad a cheiliúradh ar an gclár seo.”

Dúirt Alan Tyler, Grúpcheannasaí don tSiamsaíocht, Greann agus Ceol in RTÉ: “Doshrianta, dosháraithe, dosheachanta, chuir The Two Johnnies clár píolótach den scoth faoinár mbráid agus is fada linn go mbeidh an lucht féachana ábalta é a fheiceáil. Rinne siad an-soiléir é freisin go mbeidís ag teacht chomh fada liom mura mbeinn sásta é seo a scríobh.”

Is iad Justin Healy, Eagarthóir Coimisiúnaithe d’ábhar Grinn agus Katherine Drohan, Eagarthóir Coimisiúnaithe d’ábhar Siamsaíochta in RTÉ a choimisiúnaigh an tsraith seo.

Ag labhairt dó faoin tsraith dúirt, Justin Healy, Eagarthóir Coimisiúnaithe d’ábhar Grinn, RTÉ: “Tá ríméad orainn an coimisiúnú seo a fhógairt. Tá The Two Johnnies thart le píosa anois, agus b’iontach an rud é a bheith ag obair leo agus an pointe seo a bhaint amach mar aon le clár a leagan amach atá bunaithe ar an gcumas ar leith atá acu lucht féachana agus éisteachta óg nua comhaimseartha na hÉireann a mhealladh agus dáimh a bheith acu leo.”

Cuirfear tús le The 2 Johnnies Late Night Lock In ar RTÉ2 agus ar an RTÉ Player i mí Dheireadh Fómhair.

Is sraith bhunaidh de chuid Green Inc The 2 Johnnies Late Night Lock In arna léiriú do RTÉ.

Is iad Alan Tyler, Grúpcheannasaí RTÉ don tSiamsaíocht agus Ceol, Justin Healy, Eagarthóir Coimisiúnaithe d’ábhar Grinn agus Katherine Drohan, Eagarthóir Coimisiúnaithe d’ábhar Siamsaíochta a choimisiúnaigh an tsraith.

Is é Jeremy Salsby Léiritheoir na Sraithe agus is é Stephen Stewart an Léiritheoir Feidhmiúcháin.

Déanfaidh RTÉ Seachtain Feasachta Theanga Chomharthaíochta na hÉireann a cheiliúradh ó Dé Luain an 18 Meán Fómhair go dtí Dé Domhnaigh an 24 Meán Fómhair trí roinnt cláracha agus ábhar speisialta Theanga Chomharthaíochta na hÉireann (ISL) a chur ar fáil ar fud ár gcuid seirbhísí ar feadh na seachtaine, ag leagan béim ar ghealltanas leanúnach RTÉ i leith Phobal Bodhar, Daoine faoi Allaíre agus Phobal ISL na hÉireann.

***ÁIRÍTEAR AR NA BUAICPHOINTÍ:

>Ar Nationwide ar RTÉ One (Dé Luain, 18 Meán Fómhair ag 7.00pm) beidh Caroline Worthington ó fhoireann Nuacht & Aimsir RTÉ lena ngabhann Teanga Chomharthaíochta in éineacht le Bláthnaid Ní Chofaigh (sa phictiúr thuas), ag na Trialacha Idirnáisiúnta Madraí Caorach a bhí ar siúl le gairid i mBaile Coimín. Beidh comharthaíocht ISL ar an scáileán tríd an gclár ar fad.

>Tabharfaidh RTÉ News with Signing an téama atá i gceist le fios gach lá de Sheachtain Feasachta ISL.

>Ar RTÉ2, beidh rannpháirtithe óga atá bodhar agus a bhfuil deacrachtaí éisteachta acu le feiceáil ar news2day ar feadh na seachtaine.

>Ar RTÉjr agus RTÉ2, cuirfear ISL ar fáil ar roinnt cláracha páistí ar feadh na seachtaine

>Beidh scoláirí atá san Idirbhliain sa Holy Family School for the Deaf in éineacht le hAimsir RTÉ Dé Máirt an 19 Meán Fómhair chun an bealach a ndéantar Aimsir ISL a thaispeáint dóibh. Tabharfaidh na scoláirí cuairt freisin ar an Nuacht, news2day, Seirbhísí Rochtana, Aschraoladh agus ar sheit nua an Late Late Show!

>Dé Sathairn an 23 Meán Fómhair, Lá Idirnáisúnta na dTeangacha Comharthaíochta, iompóidh comhartha RTÉ ag an mbealach isteach chuig campas RTÉ i nDomhnach Broc Gorm, dath suntasach a sheasann don Teanga Chomharthaíochta agus a léiríonn an meas atá ag na pobail Bhodhair ar a dteanga féin.

>Cuireadh tús freisin an tseachtain seo caite le ranganna ISL don fhoireann.

***AR FEADH NA SEACHTAINE

Nuacht agus Cúrsaí Reatha RTÉ ar RTÉ

>ISL ar Nationwide ar RTÉ One

Beidh Caroline Worthington ó fhoireann teanga comharthaíochta RTÉ ar an láthair in éineacht le láithreoir Nationwide Bláthnaid Ní Chofaigh i gCo. Chill Mhantáin ag Trialacha Idirnáisiúnta Madraí Caorach 2023, áit a bhfuil láimhseálaithe agus a gcuid madraí ó na ceithre náisiún – Éire, Sasana, Albain agus an Bhreatain Bheag – san iomaíocht féachaint le bheith ina Sár-Sheaimpín. Cuirfidh Bláthnaid aithne ar roinnt de na hiomaitheoirí agus a gcuid madraí ag an imeacht, tabharfar ceacht don fhoghlaimeoir di sa treabhdóireacht agus casfaidh sí le lucht ceirde ann. Rachaidh ár dtuairsceoir Mary Fanning chomh fada le Co. Chill Dara chun bualadh le fear a bhfuil gnó agrathurasóireachta bunaithe aige mar gheall ar an saineolas atá aige ar mhadraí caorach. Beidh comharthaíocht ISL ar an scáileán tríd an gclár ar fad.

Maidir le bheith ag comharthú ar chlár speisialta ISL Nationwide, dúirt Caroline Worthington ó fhoireann theanga chomharthaíochta Nuacht & Aimsir RTÉ: “Bhí ríméad orm nuair a iarradh orm Seachtain Feasachta ISL a cheiliúradh ar Nationwide in éineacht le Bláthnaid. Táim ag súil go mór leis na Trialacha Idirnáisiúnta Madraí Caorach a thaispeáint don Phobal Bodhair ar an seó.”

>RTÉ News

Beidh míreanna rialta againn le daoine óga ón bpobal ISL a bhfuil scéalta tábhachtacha/spreagúla le hinsint acu i rith na seachtaine, agus ar fud chainéil shóisialta RTÉ News.

>RTÉ News with Signing

Beidh ábhar speisialta do Sheachtain Feasachta ISL le craoladh ag deireadh na Nuachta le Teanga Chomharthaíochta ar feadh na seachtaine.

>Nuacht RTÉ

Beidh míreanna rialta againn le daoine óga ón bpobal ISL a bhfuil scéalta tábhachtacha/spreagúla le hinsint acu i rith na seachtaine, agus ar fud chainéil shóisialta Nuacht RTÉ.

AR AN RTÉ PLAYER

>Beidh cláracha ISL RTÉ a craoladh le gairid le fáil ar an RTÉ Player le ISL, lena n-áirítear cláracha faisnéise a mbeadh spéis go háirithe ag an bPobal Bodhair iontu, amhail:

• Mother Father Deaf
• London Calling
• Tribute: The Teresa Deevy Story

Beidh na cláracha agus sraitheanna seo ar fáil chomh maith:

• Pulling With My Parents
• Ireland’s Wild Islands
• The Talk
• Saol Na Feirme
• Kevin Moran:Codebreaker
• The 2 Johnnies Take On
• North Atlantic
• Cheap European Homes
• Room To Improve
• Clear History

Is féidir an chatalóg iomlán ISL a fháil ar an RTÉ Player: https://www.rte.ie/player/.

Ina theannta sin, craolfar an fhógraíocht d’fheachtas nua an RTÉ Player do na sraitheanna Wild Islands agus North Atlantic an tseachtain seo chugainn le Sarah-Jane O’Regan i mbun chomharthaíocht ISL orthu.

Tá an dá shraith ar fáil ar éileamh ar an RTÉ Player le ISL.

AR RTÉ One, RTÉ 2 agus RTÉjr

RTÉ One:

• Missing: Beyond the Vanishing Triangle
• The Summer Show
• Angela Scanlon, Ask Me Anything Sraith 2
• Super Garden – Sraith 14
• Ireland’s Smartest
• The Full Irish Hidden Camera Show

RTÉ2 agus RTÉjr:

• Body Brothers – Sraith 3
• Silly Sundays
• Let’s Find Out
• Funny Little Monsters
• Dizzy Deliveries

AR RTÉkids

Ar RTÉ Kids ar líne, inseoidh muid daoibh faoi roinnt de na cláracha nua ISL do dhaoine óga atá againn agus beidh tú in ann féachaint ar roinnt acu ar an láithreán gréasáin fiú.

Iompóidh ár gcainéil meán sóisialta gorm chun Lá Idirnáisiúnta na Teanga Comharthaíochta a chomóradh ar an 23 Meán Fómhair.

Chun tuilleadh eolais a fháil ar Sheachtain Feasachta ISL ar RTÉ, coinnigh súil ar chainéil meán sóisialta RTÉ trí úsáid a bhaint as #isl

Don té lena mbaineann…

D’fhógair Díolachán Meán RTÉ inniu go mbeidh Permanent TSB ina urraitheoir nua craolacháin ar The Late Late Show ar RTÉ do na séasúir 2023/24 agus 2024/25. Cuirfear tús leis an séasúr úrnua den The Late Late Show Dé hAoine an 15 Meán Fómhair ag 9.35pm ar RTÉ One.

Beidh aíonna speisialta i dteannta Patrick Kielty gach oíche Aoine os comhair lucht féachana beo sa stiúideo.

Áireofar sa chomhaontú urraíochta le Permanent TSB 730 stoing creidiúnaithe san iomlán in aghaidh an tséasúir a chraolfar ar fud RTÉ One agus RTÉ One +1, chomh maith le hathchraoladh sraithe, agus mar ábhar a bheidh ar an RTÉ Player ar feadh 30 lá chun breathnú siar air i d’am féin. Áireofar freisin lógó an urraitheora ar gach blaisín tiomnaithe ar an teilifís agus ar na cainéil meán sóisialta.

Nuair a fógraíodh an urraíocht nua, dúirt Stephen Jackson, Ceannasaí Custaiméirí & Margaíochta, Permanent TSB: “Tá ríméad orainn a bheith ina phríomhurraitheoir ar The Late Late Show, an clár beo comhrá is faide ar an aer ar fud an domhain agus institiúid náisiúnta, agus tús á chur acu le ré nua iontach i stair an chláir. Is ábhar mórtais é do Permanent TSB freastal a dhéanamh ar phobail na hÉireann le níos mó ná 200 bliain anuas agus níos mó ná 1.3 milliún custaiméir acu, tá muid ag tnúth le deis a bheith againn teagmháil a dhéanamh le custaiméirí ar fud na tíre ina dtithe gach seachtain. Le 25 brainse nua agus níos mó ná 185,000 custaiméir nua, idir chustaiméirí pearsanta agus ghnóthais bheaga agus mheánmhéide, ag oscailt cuntas le Permanent TSB le 18 mí anuas, cuirfear tacaíocht ar fáil dúinn trínár n-urraíocht leis The Late Late Show le go mbeidh muid in ann ár ngnólacht agus ár lucht tacaíochta a fhorbairt chun cur ar ár gcumas ár n-uaillmhian a bhaint amach le bheith ar an mbanc pearsanta agus an banc gnóthas beag is fearr in Éirinn.”

Is éard a dúirt Dara Meaney, Ceannasaí Díolachán, RTÉ: “Tá ríméad ar Thráchtáil RTÉ an chomhpháirtíocht dhá bhliain le Permanent TSB a fhógairt don 61ú agus 62ú séasúr den chlár aitheanta ar leith seo leis an láithreoir nua Patrick Kielty. Tá muid ag súil go mór leis an gcuma nua a bheidh ar an Late Late Show agus leis an deis a bheidh ann don urraitheoir ceangal agus teagmháil a dhéanamh le lucht féachana na hÉireann ar scála ollmhór ar fud theilifís RTÉ agus ar an RTÉ Player.”

Is éard a dúirt Ruth Kennedy, Bainisteoir Urraíochta Teilifíse, RTÉ: “Tá ríméad orainn dea-scéala a roinnt go mbeidh Permanent TSB ina urraitheoir oifigiúil ar The Late Late Show don chéad dá shéasúr eile atá le teacht. Is é The Late Late Show an clár beo comhrá is faide ar an aer ar fud an domhain agus is cuid lárnach de sceideal teilifíse oíche Dé Aoine é, agus é leabaithe i gcreatlach líonta tí na hÉireann. Tá muid ar bís dul i mbun oibre le Permanent TSB ar an 61ú séasúr den chlár aitheanta seo leis an láithreoir nua Patrick Kielty i gceannas agus tá muid ag súil go n-éireoidh leis an gcomhpháirtíocht seo.”

Beo as Dún na nGall, Cill Mhantáin, Liatroim, Luimneach agus Baile Átha Cliath 

Bí in éineacht le RTÉ chun ceiliúradh a dhéanamh ar 18ú breithlá na hOíche Cultúir Dé hAoine an 22 Meán Fómhair, tráth a mbeidh craoltaí beo againn ó ionaid éagsúla sna réigiúin.    

Ceolfhoireann Coirme RTÉ, Ye Vagabonds, Muireann Nic Amhlaoibh, Soulé, Chasing Abbey, The Murder Captial, Aby Coulibaly, Olesya Zdorovetska,    

Mairéad Ní Mhaonaigh & Nia Ní Bheirn  

www.rte.ie/culture   

BUAICPHOINTÍ (féach na sonraí ina n-iomláine thíos)  

• FÉACH ORTHU SEO AR RTÉ Onea hAon: Oíche Chultúir, Beo i nDún Lúiche, le Ceolfhoireann Coirme RTÉ & aíonna 
• ÉIST LEO SEO AR RTÉ RADIO 1: RTÉ Arena: Clár Speisialta don Oíche Chultúir ar RTÉ Raidió 1  
• ÉIST LEO SEO AR RTÉ 2FM: RTÉ 2fm RISING ar Oíche Chultúir le craoltaí beo ó Soulé, Chasing Abbey, Still Blue agus Aonair. Arna óstáil ag Beta da Silva
• ÉIST LEO SEO AR RTÉ lyric fm: Classic Drive with Lorcan Murray, á chraoladh beo, agus Live le Paul Herriott
• ÉIST LEO SEO AR RTÉ Raidió na Gaeltachta: Cuireadh chun Ceoil á chraoladh beo
• FÉACH ORTHU SEO AR SHEINNTEOIR RTÉ: Bailiúchán d’ábhar curtha le chéile go speisialta don Oíche Chultúir 

Tá RTÉ i gcomhar arís leis an Oíche Chultúir agus leis an gComhairle Ealaíon, agus é ag craoladh beo ar an raidió, an teilifís agus ar líne ó ionaid éagsúla sna réigiúin idir 7pm agus 11pm Dé hAoine 22 Meán Fómhair. Chomh maith leis na craoltaí beo, déanfaidh RTÉ an rochtain níos éasca trí bheoshruthú a dhéanamh ar gach clár ar www.rte.ie.    

Beidh RTÉ a hAon ag óstáil craoladh beo den scoth as Dún Lúiche, Dún na nGall, ina mbeidh léirithe a coimisiúnaíodh go speisialta chomh maith le cúpla rud nach mbeifí ag súil leo le linn an ama. Tiocfaidh An Arena: Culture Night Special ar RTÉ Raidió 1 chugainn beo as Baile Hamaltúin, Liatroim, agus beidh Amharclann Mermaid i mBré i gCill Mhantáin ag cur Rising ar an stáitse ar RTÉ 2fm mar chuid den Oíche Chultúir, áit a gcloisfear léirithe beo ón liosta atá acu de mhíreanna dochreidte as Éirinn.     

Ag labhairt dó faoi chomhpháirtíocht RTÉ leis an Oíche Chultúir, dúirt Kevin Bakhurst, Príomh-Stiúrthóir RTÉ:  “Chomh maith le tacaíocht a thabhairt don Oíche Chultúir tríd an scéim thábhachtach de chuid RTÉ Ag Tacú leis na hEalaíona, céim shuntasach chun cinn atá i sceideal ábhair na bliana seo ó thaobh a bhfuil á thairiscint againn don lucht féachana. Agus cláracha á gcur ar fáil ar RTÉ One, Radio 1, 2fm, lyric fm agus RTÉ Raidió na Gaeltachta, chomh maith le RTÉ Player agus RTÉ.ie, beidh RTÉ beo i nDún na nGall, Cill Mhantáin, Liatroim, Luimneach agus Baile Átha Cliath le meascán de thaibhithe beo, agallaimh agus gnéchláracha, sna seánraí éagsúla, i mBéarla agus i nGaeilge. Rogha  uaillmhianach atá ann d’ábhar ealaíon agus cultúrtha, agus tugann sé léargas ar an tóir atá i gcónaí ar Oíche Chultúir, agus ar an tacaíocht a thugann an Chomhairle Ealaíon, údaráis áitiúla agus  eagraíochtaí cultúir ar fud oileán na hÉireann.”   

Oíche Chultúir ar RTÉ  

RTÉ One: Oíche Chultúir, Beo i nDún Lúiche  

I gcroílár cheiliúradh RTÉ ar Oíche Chultúir 2023 tá clár teilifíse beo de cheol agus d’ealaíon a chraolfar ar RTÉ One ag 7pm. Tabharfaidh RTÉ Ceolfhoireann RTÉ agus na haíonna go Dún Lúiche, atá ag bun na hEaragaile agus ar bhruach Loch Dhún Lúiche i gcroílár Ghaeltacht Dhún na nGall.     

Agus é á chur i láthair ag an gceoltóir agus an t-óstach ar an gclár de chuid Raidió One Folk On One,  Muireann Nic Amhlaoibh, beidh Ceolfhoireann Coirme RTÉ ar an ardán, in éineacht le haoi-cheoltóirí lena n-áirítear The Murder Captial, Aby Coulibaly agus Olesya Zdorovetska.   

Beidh an grúpa atá chun cinn san athbheochan atá ag tarlú in Éirinn faoi láthair ar an gceol tíre, Ye Vagabonds, ag seinm san amharclann ar Árainn Mhór agus Mairéad Ní Mhaonaigh + Nia Ní Bheirn ina n-aíonna. Tabharfar spléachadh sa seó freisin ar na himeachtaí a bheidh ar bun mar chuid den Oíche Chultúir ar fud na tíre.    

Oíche Chultúir – Beo i nDún Lúiche i gcomhar leis an gComhairle Ealaíon, le tacaíocht ó Chomhairle Contae Dhún na nGall.   

RTÉ Arena: Clár Speisialta don Oíche Chultúir ar RTÉ Raidió 1  

Ó 7pm go 8pm ar RTÉ Radio 1, cuirfidh Seán Rocks Arena i láthair BEO ó Ionad The Glens i mBaile Hamaltúin, Co. Liatroma. Beidh an seó ar siúl os comhair lucht féachana beo, agus ealaíontóirí, scríbhneoirí agus ceoltóirí áitiúla páirteach ann.    

Páirteach ann beidh an file Brian Leyden agus an scríbhneoir scáileáin agus scannánóir Eamon Little, a scríobh an script scáileáin le haghaidh That They May Face The Rising Sun – an cóiriú ar úrscéal John McGahern, a bheidh ar fáil go gairid. Pléifidh Brian agus Éamon saol agus oidhreacht McGahern, chomh maith leis an gceangal a bhí aige le Liatroim.    

Beidh an píobaire uilleann áitiúil John Tuohy ag glacadh páirt sa seó freisin chun roinnt foinn a chasadh agus traidisiún na píobaireachta i Liatroim a phlé.  Chomh maith leis sin, beidh Will Govan agus Rebecca O’Connor ón iris The Moth ag caint le Seán faoi chúrsaí amharclannaíochta agus  foilsitheoireachta.   

RTÉ 2fm RISING ar Oíche Chultúir 

Ó 7pm go 11pm, beidh RTÉ 2fm ag craoladh beo ó The Mermaid i mBré, le tacaíocht ó Chomhairle Contae Chill Mhantáin.  Le léirithe beo ina mbeidh ceithre mhír ó chlár 2FM Rising, Soulé, Chasing Abbey, Still Blue agus Aonair, cuirfidh an t-imeacht sa Mermaid tús le rannpháirtíocht RTÉ sa ghné  nua ‘Oíche Chultúir Dhéanach’. Casfaidh Graham Smyth ó 2FM dreas DJ agus é ag meascadh scoth an cheoil Ghaelaigh ar thacaigh an stáisiún leis thar na blianta, idir réalta domhanda agus an clár reatha de chuid 2FM Rising le haghaidh 2023! Tá an ócáid saor in aisce, ach caithfear ticéid a chur in áirithe roimh ré. Tá teacht ar eolas ag rte.ie/2fmrising 

Dóibh siúd nach mbeidh in ann freastal ar an ngig beo, craolfar an cheolchoirm beo ar 2fm, agus é á óstáil ag Beta da Silva ó 7-11pm.    

RTÉ lyric fm: Lorcan Murray’s Classic Drive     

Ó 4pm go 7pm, beidh Lorcan Murray ag craoladh beo ó Mhúsaem Hunt, Luimneach, áit a bhfiosróidh sé, agus é ag breathnú amach ar Abhainn na Sionainne, na hiontais ar fad a bhaineann leis an mbailiúchán uathúil déantán as Éirinn agus ó thar lear atá coinnithe anseo. Ar Classic Drive ar Oíche Chultúir cloisfear ceoltóirí agus ealaíontóirí éagsúla atá bainteach leis an saol saibhir cultúir atá i Luimneach.   

I measc na n-aíonna beidh Deirdre O’Mahony – amharc-ealaíontóir atá ag cleachtadh a ceirde agus a bhfuil a cleachtas bunaithe ar an spéis mhór atá aici in inbhuanaitheacht na tuaithe, sa bhfeirmeoireacht, slándáil bhia agus caidrimh idir ceantair thuaithe agus na cathracha. Labhróidh Lorcan le Deirdre agus le roinnt páistí ó Bhunscoil Thuamhan, a raibh baint acu leis an 40ú Comhpháirtíocht Idirnáisiúnta Aoichláir EVA i mbliana, áit ar chruthaigh Deirdre micrea-fhoraois bhuan ar an láthair leis na páistí scoile. Is éard atá i gceist leis seo ná comhoibriú amharcealaíne le healaíontóirí atá lonnaithe i mBeirlín, Slaves and Tatars. In éineacht le Lorcan freisin beidh Óscar Mascarenas, léachtóir le ceol in Ollscoil Luimnigh agus mac léinn PHD maidir le deasghnátha agus cantaireacht. Is as Meicsiceo ó dhúchas é Óscar ach tá sé ag cur faoi anois sa Bhoireann, i gCo. an Chláir. Pléifidh sé a shaol mar cheoltóir, mar ealaíontóir fuaime agus mar ghrianghrafadóir, i measc cleachtais eile, agus an chaoi go mbíonn tírdhreach uathúil Bhoirne le feiceáil ina chuid ealaíne de ghnáth.  

RTÉ lyric fm: Live with Paul Herriott    

Ó 7pm go dtí 10pm, beidh Paul Herriott ag comhrá leis an trombónaí, cumadóir agus stiúrthóir Snagcheoil de chuid na hÉireann, Robert Valentine Lamb, sula léireofar an chéad taibhiú domhanda dá shaothar Conversations for Trombone, Violin and Orchestra a bheidh á sheinnt ag Mia Cooper (veidhlín) agus Michael Marshall (trombón) le Ceolfhoireann Coirme RTÉ faoi stiúir Gavin Maloney.  

RTÉ Raidió na Gaeltachta: Cuireadh chun Ceoil 

Beidh eagrán speisialta de Bhladhaire le cloisteáil ar RTÉ Raidió na Gaeltachta don Oíche Chultúir, beo ó Ionad Cois Locha i nDún Lúiche.  Beidh Áine Ní Bhreisleáin agus a cuid aíonna ag caitheamh súil chun cinn ar imeacht mór na hoíche sin le Ceolfhoireann RTÉ, agus beidh sí i mbun agallamh le healaíontóirí éagsúla faoina gcuid oibre agus faoin tábhacht a bhaineann leis an Oíche Chultúir.

Ansin ag 7 pm beidh eagrán faoi leith de Chuireadh chun Ceoil ag Peadar Ó Riada dúinn.  Beidh sé ag tabhairt camchuairt na cruinne ar an gclár, agus é ag díriú ar chultúir agus ar threibheanna an domhain, agus mar a chuireann siad iad féin, agus a gcultúr, in iúl tríd an gceol, ón Ind go dtí an Astráil agus níos faide ó bhaile ná sin fiú.     

RTÉ Player  

Cuirfidh an RTÉ Player bailiúchán le chéile a bhaineann go sonrach le hOíche Chultúir, lena n-áirítear:  

• Untameable – Turas scannánaíochta atá anseo isteach i ndánta Séamus Heaney faoi na portaigh agus tírdhreach fiáin phortaigh na hÉireann. Is é Colm Tóibín a scríobh é, tá Ciarán Hinds i mbun na tráchtaireachta agus Michelle Fairley páirteach ann. 
• The Peculiar Sensation of Being Pat Ingoldsby – Téann an ceamara fiosrach atá ag Séamus Murphy ag fánaíocht isteach sa saol ar leith ina maireann an scríbhneoir cultais de chuid na hÉireann, Pat Ingoldsby agus an ceangal atá leis an mBaile Átha Cliath is ansa leis.  
• Sinéad O’Connor Beo i Vicar Street
• Steps of Freedom: Scéal an Damhsa Ghaelaigh  
• Agus go leor eile.  

 

Tá sé fógartha ag Nuacht RTÉ inniu go mbeidh Sharon Tobin agus Ray Kennedy ina láithreoirí buana ar RTÉ Six One News agus ar Nine O’Clock News faoi seach. Beidh an t-iriseoir Sharon Tobin i dteannta David McCullagh ar an bhfoireann nua láithreoirí do chlár suaitheanta RTÉ, Six One News, ón lá inniu, Dé Luain an 4 Meán Fómhair. Cuirfidh an craoltóir Ray Kennedy RTÉ Nine O’Clock News i láthair ar bhonn uainíochta le Sharon Ní Bheoláin.

Le linn don Stiúrthóir ar Nuacht & Cúrsaí Reatha RTÉ, Deirdre McCarthy, na ceapacháin nua a fhógairt, dúirt sí: “Do gach duine againn atá ag obair ar Nuacht & Cúrsaí Reatha, tá na cláracha suaitheanta, Six One News agus Nine O’Clock News i measc na gcláracha teilifíse is mó lucht féachana agus is mó a bhfuil meas orthu agus is ionann iad agus an chuid is fearr de bhailiú nuachta agus iriseoireacht seirbhíse poiblí ar féidir brath uirthi. Tá Sharon agus Ray ag tosú le dul i mbun oibre lenár bhfoireann tiomanta láithreoirí Nuachta & Cúrsaí Reatha a dhéanfaidh a ndícheall gach uair an chloig de gach lá scéalta atá tábhachtach duitse, do do theaghlach agus do do phobal a insint go macánta agus go soiléir le hionracas agus creidiúnacht.

Is iriseoirí den scoth iad, agus tá ríméad orm go mbeidh siad ag obair ar an bhfoireann láithreoirí. Is grúpa láithreoirí cumasacha é ár bhfoireann láithreoirí Nuachta & Cúrsaí Reatha, agus ina dteannta beidh Eileen Whelan, a bheidh fós ina príomhláithreoir ar One O’Clock News, a leanfaidh orthu ag cur na gceisteanna géara, a iarrfaidh ar dhaoine atá i gcumhacht míniú a thabhairt agus a dhéanfaidh ionadaíocht ar leas an phobail.

Thosaigh Sharon Tobin ag obair le Nuacht RTÉ ina hiriseoir agus ina tuairisceoir teilifíse sa bhliain 2018. D’oibrigh Sharon ina láithreoir nuachta rialta sa stiúideo agus le haghaidh craoltaí taobh amuigh d’Éirinn agus thar lear amhail bás Bhanríon Eilís na Breataine. D’oibrigh Sharon ina comhláithreoir ar chlúdach Buiséid bhliantúil theilifís RTÉ, chuir sí an clár cúrsaí reatha, Monday Night Live agus cláracha speisialta Nuacht RTÉ i láthair, lena n-áirítear cuairt an Uachtaráin Biden chun na hÉireann sa bhliain 2023. Chuir sí clár RTÉ Radio 1, This Week, i láthair freisin.

Bhain Sharon céim BA amach i Léiriú agus Bainistiú na Meán Cumarsáide ó Choláiste Breisoideachais Bhaile Formaid sa bhliain 2000. Sular thosaigh sí ag obair le RTÉ, d’oibrigh sí i stáisiúin raidió áitiúla neamhspleácha ar nós East Coast FM i gCill Mhantáin agus Lite FM i mBaile Átha Cliath agus d’oibrigh sí do nuachtáin réigiúnacha ar nós The Liffey Champion i gCill Dara agus Show Business Weekly i Nua-Eabhrac. Sa bhliain 2002, thosaigh sí ag obair le TV3 ina tuairisceoir agus ina Láithreoir Nuachta

Teilifíse. Is as Baile Átha Cliath ó dhúchas í ach tá sí anois ina cónaí lena teaghlach in aice leis an Muileann gCearr i gContae na hIarmhí.

Tá Ray Kennedy ag obair le déanaí le RTÉ ina iriseoir agus ina léitheoir nuachta ó bhí an bhliain 2008 ann. Bhí sé i mbun tuairiscithe go fairsing ón Afraic ar an ngéarchéim dhaonnúil le linn na mblianta 2012 agus 2013. D’oibrigh sé ar chlúdach RTÉ de chuairt na Banríona Eilís II agus cuairt an Uachtaráin Barack Obama chun na hÉireann. Le linn an ama sin, thuairiscigh sé freisin ón Ríocht Aontaithe agus ón Eoraip ar na hionsaithe sceimhlitheoireachta a tharla i Manchain, i Londain agus i bPáras. Cuireadh ar an ngearrliosta é do Ghradaim Meán Cumarsáide Amnesty International maidir leis na tuairiscí a rinne sé faoin mbochtaineacht sa Bhrasaíl roimh na Cluichí Oilimpeacha in Rio. Sa bhliain 2016 bhuaigh sé gradam iomlán i gcatagóir an iriseora teilifíse sna Gradaim Meán Cumarsáide Ceartais as an gclúdach a rinne sé ar chás athshealbhaithe Chnoc an Aitinn. Le gairid bhí sé mar chuid den fhoireann láithreoirí do chlúdach RTÉ ar shochraid Bhanríon Eilís II, ar chorónú an Rí Séarlas agus ar chuairt an Uachtaráin Joe Biden le déanaí chun na hÉireann.

Roimhe seo chaith Ray cúig bliana beagnach ina Chomhfhreagraí Éireannach le Sky News. Roimhe sin, d’oibrigh sé ina thuairisceoir agus ina thuairisceoir nuachta do RTÉ agus do TV3 News. Cuireadh tús lena ghairm bheatha sa bhliain 1989 agus é ag obair ina thuairisceoir leis na grúpaí nuachtáin, an Irish Independent agus an Irish Press, sular thosaigh sé ag obair ina láithreoir teilifíse agus raidió. Is iriseoir é a bhfuil duaiseanna buaite aige agus d’oibrigh sé ina Chomhfhreagraí Polaitíochta le Independent Network News (INN). ina Láithreoir ag an Deireadh Seachtaine le TV3 News, ina Chomhfhreagraí Éireannach le Sky News International agus ina Láithreoir ag an Deireadh Seachtaine le RTÉ. Rinne sé staidéar ar an Iriseoireacht, ar an Dlí agus ar Dhlí na hEorpa in Institiúid Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath (Ollscoil Teicneolaíochta Bhaile Átha Cliath a thugtar uirthi anois). Tá Céim Onóracha aige sa Chaidreamh Idirnáisiúnta. Is i mBaile Átha Cliath atá sé ina chónaí. Tá sé pósta, agus tá beirt clainne aige.

Is éard a dúirt Sharon Tobin: “Tá ríméad orm go mbeidh mé i mbun oibre le David agus leis an bhfoireann i mo láithreoir buan ar an Six One News. Tá deacrachtaí ollmhóra roimh an tír seo, daoine ag streachailt leis an gcostas maireachtála agus na riachtanais is bunúsaí ó thaobh tithíocht inacmhainne a aimsiú. Agus na deacrachtaí sin ar fad romhainn roimh fheachtas olltoghcháin a bhfuiltear ag súil go mór leis. Táim ar bís go bhfuil mé i mo chuid den fhoireann a leanfaidh ar aghaidh ag tabhairt nuacht iontaofa chruinn don lucht féachana, agus ag cur na gceisteanna sin a bhfuil daoine ag iarraidh freagraí ina leith.”

Is éard a dúirt Ray Kennedy: “Is mór an onóir dom ról an láithreora a fháil ar RTÉ Nine O’Clock News, feasachán a mbínn ag éisteacht leis agus mé ag fás aníos agus a raibh súil agam i gcónaí an feasachán sin a chur i láthair. Tabharfaidh mé an taithí níos mó ná 30 bliain atá agam san iriseoireacht liom chuig an bpost seo a bhfuil an-tóir air agus déanfaidh mé mo mhíle dhícheall an nuacht ó ar fud na hÉireann agus ar fud an domhain a thabhairt isteach i seomraí suite daoine ar fud na tíre agus níos faide i gcéin má tá siad sásta mé a ligean isteach. Tá mé ag teacht in áit duine mór le rá, an bhean iontach Eileen Dunne, a d’éirigh as an bpost agus tá súil agam go mbeidh mé in ann an beart a dhéanamh. Táim ar bís go mbeidh deis agam sa ról seo cláracha faoi ócáidí speisialta a chur i láthair ar RTÉ One nuair a tharlóidh siad in éineacht le mo chomhghleacaithe atá thar na bearta agus atá ag obair ar Nuacht agus Cúrsaí Reatha RTÉ. Coinneoidh muid orainn anois, agus déanfaidh muid ár ndícheall, mar a dhéanann muid i gcónaí, agus an nuacht a insint don lucht féachana.”

An tseachtain seo, d’fhógair RTÉ sceideal na gclár don séasúr nua agus tá sé blianta fada ó bhí an oiread seo cláracha Gaeilge mar chuid de. 

Tá ról lárnach ag RTÉ maidir le cuimhne chultúrtha na hÉireann a chlárú agus a chaomhnú. Le blianta beaga anuas, tá borradh tagtha faoin nGaeilge agus is cuid lárnach de shainchúram RTÉ é sin a léiriú, dul i ngleic leis agus é a neartú. Féachann na cláracha Gaeilge a bheidh á gcraoladh go gairid le siamsaíocht agus oideachas a chur ar fáil dár lucht féachana ar na hardáin uilig agus a spéis a mhúscailt.    

Chun tús a chur leis an séasúr nua craolfar ceithre shraith nua Gaeilge. Beidh na sraitheanna seo á gcraoladh le linn na mbuaicthráthanna Dé Luain, Dé Máirt agus Dé hAoine ar RTÉ One. Tosóimid amach Dé hAoine an 1 Meán Fómhair ag 8.30pm ar RTÉ One le Seisiún, sraith cheoil a chuirfidh an t-amhránaí agus ceoltóir aitheanta Muireann Nic Amhlaoibh i láthair.  Tabharfaidh sí cuairt ar cheithre ionad ceoil iomráiteacha ar fud na hÉireann: McGrory’s i nDún na nGall, Connolly’s na Léime,  Campbell’s Tavern in Áth Cinn agus The Cobblestone i mBaile Átha Cliath.  Buailfidh sí leis na teaghlaigh a chruthaigh na hionaid íocónacha seo d’ealaíontóirí agus do lucht an cheoil agus cloisfimid ceol ó chuid de na ceoltóirí a d’imir tionchar ar na hionaid seo is ansa le lucht an cheoil agus a raibh tionchar ag na hionaid orthu.  

Dé Luain an 4 Meán Fómhair ag 8pm tiocfaidh sraith maoine RTÉ a hAon, Bog Amach ar ais ar an aer leis an láithreoir nua, Emer Mhic an Fhailí, áit a dtabharfar cabhair do shé lánúin agus teaghlach athlonnú ó thar lear, ó chathair go dtí ceantar tuaithe, agus ó shuaimhneas na tuaithe go dtí fuadar na cathrach.  Leanfaimid duine atá ag ceannach tí den céad uair; teaghlach atá ag súil le cur fúthu ar oileán; lánúin óg atá ag athlonnú go hÉirinn ón Nua-Shéalainn; lánúin atá ag filleadh ó Cheanada tar éis 33 bliain agus ag tabhairt a gcúnna faoil Albanacha leo; ceannaitheoir atá ag dul malairt treo agus ag bogadh ó iargúltacht na tuaithe go dtí an chathair; agus lánúin óg atá ar bís le teach níos mó a cheannach.  

Díreach ina dhiaidh sin ag 8.30pm (Dé Luain) fillfidh Ar an Sliabh, an tsraith i sé chuid a bhfuil an-tóir uirthi, agus ina leanann muid pobail atá ina gcónaí ar Chnoc Bhréanainn i gCiarraí, ag bun na hEaragaile i nDún na nGall agus i nGleannta Aontroma.  Tugtar léargas dúinn ar an saol, thuas seal thíos seal, a bhíonn ag na daoine a mhaireann sna ceantair iargúlta seo, ó theaghlach óg a bhíonn ag déileáil go praiticiúil le tinneas fadtéarmach go dtí daoine atá ag bogadh ar ais abhaile tar éis dóibh blianta a chaitheamh i gcathracha móra – agus an ghlúin níos sine atá ag pleanáil todhchaí inbhuanaithe dá gcuid leanaí agus dá ngarchlann. Is comhléirithe le BBC Gaeilge iad Bog Amach agus Ar an Sliabh.   

Dé Máirt an 5 Meán Fómhair ag 7pm ar RTÉ One, déanfar iniúchadh i sraith nua ceithre chlár Aistear an Amhráin ar na rúin agus na scéalta atá taobh thiar de chuid de na hamhráin is mó cáil in Éirinn, ó amhráin reibiliúnacha go dtí bailéid chlasaiceacha. Idir Mná na hÉireann, an sar-amhrán ar chum Seán Ó Riada ceol dó, an t-amhrán de chuid na Saw Doctors ó 1990 faoin imirce, N17, Take Me Up To Monto na Dubliners agus an t-amhrán poblachtach a chothaigh aighneas, Come Out Ye Black and Tans, tabharfar an stair, an stair shóisialta agus cuid de na fíricí dúinn, nach bhfuil ar eolas ag mórán, ach atá taobh thiar de chuid de na hamhráin is ansa linn anseo in Éirinn.   

Níos déanaí sa bhfómhar, bí ag faire amach do rogha an lucht féachana, Scannal, Peataí agus Cloch le Carn.  

Féachann Scannal siar ar na scéalta a chuir alltacht orainn agus a d’athraigh muid mar náisiún. An séasúr seo, i measc scéalta eile, caithfear súil siar ar an gcaoi ar imigh Mary Boyle, a bhí sé bliana d’aois, gan tasc gan tuairisc sa bhliain 1977, an chorraíl a tharla sa tír nuair a deineadh iarracht táillí uisce a thabhairt isteach agus an chaoi ar bhraith Aonach Poc Chill Orglan mar gheall ar an tonn teasa – agus ar na tablóidigh – in 2022.   

Peataí   

Fillfidh an tréidlia Ellen Hegarty, an grúmaeir Paul Ó Gallachóir agus an t-iompraí ainmhithe Paula Doohan ar ár scáileáin an Fómhar seo, tráth a dtabharfar deis d’úinéirí peataí ar fud na hÉireann freagraí a fháil ar fhadhbanna a bpeataí. Leanfaidh an láithreoir Tessa Fleming ár saineolaithe agus iad ag oibriú ar na fadhbanna atá ag lán an tí de mhadraí easumhla, cait bhreoite agus ainmhithe andúchasacha giongacha chun cabhrú le húinéirí peataí agus a gcuid peataí réiteach a fháil ar  fhadhbanna móra agus beaga. Is comhléiriú é seo le BBC Gaeilge.   

Cloch le Carn  

Déanfaimid ceiliúradh ar bheirt as Baile Átha Cliatha agus beirt de na ceoltóirí is mó le rá. I mí Dheireadh Fómhair déanfaidh Cloch le Carn ceiliúradh ar an bhfidléir, Seán Keane, a bhí ina bhall de na Chieftans agus de Cheoltóirí Chualann agus níos déanaí sa bhfómhar, i gclár speisialta a mhairfidh uair an chloig, cuimhneofar ar an amhránaí aitheanta agus príomhamhránaí Aslan, Christy Dignam.

CLÁRACHA FAISNÉISE 

Tugann ár gcláracha faisnéise aon uaire muid ó ghrinn-staidéar ar bhannaí aitheanta agus ar fhuirseoirí atá an-bharrúil go dtí scéalta spreagúla faoi fhir agus mná dochreidte.  

Viva Mary (Banríon Sitges)
Tá brí agus beocht agus fonn doshéanta maireachtála ag rith le Mary, bean bheoga 90 bliain d’aois. Sa chlár aoibhinn nua faisnéise seo, buaileann an scannánaí Cathal Ó Cuaig le Mary Lamb, máthair agus seanmháthair, bean as Conamara, iníon an ealaíontóra Charles Lamb, agus í ag caitheamh súil siar ar shaol nárbh é an gnáthrud ar an ngnáthbhealach a bhain i gcónaí leis. D’éirigh sí aníos i gConamara i rith na 1930idí, í á spreagadh ag dáimh a hathar leis an taobh tíre agus le muintir an iarthair, ach an feimineachas agus aird ar leatrom á chothú freisin inti ag a raibh de bhochtaineacht ina timpeall. Tar éis an Dara Cogadh Domhanda, thug sí cúl le gnás agus chaith a cuid díograise le hoideachas a chur ar leanaí faoi mhíchumas i Sasana. Tagann sí ó fhéimheacht a fir chéile agus ar dul ar pinsean di, tugann sí faoi shaol seoltóireachta ina haonar ar fud na Meánmhara. Sa scannán dóchais seo, déantar ceiliúradh ar bhean atá dílis ina máthair mhór, ina máthair, agus ina cara di chomh maith le bheith ina ceoltóir agus ina bean eachtraíochta. 

Foclóir Brille 

Fuirseoir a bhfuil gradaim buaite aici í Bláithín de Burca a bhíonn neamhbhalbh agus nach seachnaíonn áiféis i gceachtar den dá theanga. Sa chlár seo tugann sí ar thuras spleodrach áibhéil sinn ar fud réimsí nár thaobhaigh aon duine den lucht grinn go dtí seo: go domhain i scéal na Gaeilge mar a bhíodh, mar atá, agus mar a bheidh, ag trácht ar chaint, idir bhaois agus ghaois, as béal na mban, bíodh mínáireach nó ná bíodh. An chuspóir: scrúdú a dhéanamh ar stair teangeolaíochta na tíre ionas go gcuirtear lasair in athuair i dtaithí shainiúil éagsúil na hÉireann ar an mbantracht. Cumar idir sruth an ghrinn agus sruth ghrinneas an léinn, leanann an clár ríméadach faisnéise seo Bláithín ar chamchuairt na hÉireann ag lorg seanleaganacha agus focail nua a bheidh ina ábhar aici do dhreas úrnua fuirseoireachta as Gaeilge. Ag gabháil leis an gclár faisnéise, beidh foclóir de chineál leithleach éagoitianta, an Foclóir Brille, á sheoladh ar líne ar RTÉ.ie ionas gur féidir le cailín nó cailleach – nó duine a thugann beagán den bheirt leo – teacht ar bhéarlagar nua/seanda inar féidir leo a gcuid gnéasachta a chur in iúl go hiomlán.

Hot House Flowers
D’eisigh The Hothouse Flowers People, an chéad albam ag an ngrúpa, ar an 4ú lá de Bhealtaine 1988. Bhí an t-albam ag an am, agus tá go fóill, ar an albam tosaigh ó oirfideach ar bith in Éirinn ba mhó díolachán, ag uimhir 1 in Éirinn taobh istigh d’aon seachtain amháin agus ag dul chomh hard le huimhir 2 sa Ríocht Aontaithe. Míonna beaga dár gcionn, níor fágadh oiread is ticéad gan díol do cheolchoirm san RDS i mBaile Átha Cliath. Bhí cuid mhór a cheap gur d’aon splanc tintrí amháin a tháinig banna ceannródaíochta na gceoltóirí óga seo ar an láthair. Ach ní fás aon oíche a bhí ann ar chor ar bith; bhí tamall deas blianta caite ag an mbanna ag saothrú cheana féin, ag buscáil, ag seinm in ionaid bheaga agus ag tarraingt lucht leanta chucu féin. Bhí nuacht agus úire ag rith leo in Éirinn tráth a raibh airgead agus poist gann (roimh ré an Tíogair Cheiltigh) ach borradh faoi shaol an chultúir in Éirinn. Is ar an ábhar sin a spreagann cuimhne ar an albam mothúcháin aitis agus lúchaire sna daoine. 35 bhliana dár gcionn, caitheann Liam Ó Maonlaí agus Fiachna Ó Braonáin, an bheirt a bhí chun tosaigh sa ghrúpa, súil siar ar an mbliain faoi leith sin a chuir cor ina gcinniúint. 

Dolores@70  

Déanfar ceiliúradh, le hócáid nua speisialta teilifíse, ar an 70ú breithlá ag an amhránaí Dolores Keane ar seod de chuid na hÉireann í. Leantar í agus í ag filleadh ar thobar a cuid ceoil, seanteach a cuid aintíní i gCathair Loistreáin i gCo. na Gaillimhe agus cloistear í ag canadh roinnt de na hamhráin is mó a thaitníonn le daoine uaithi in éineacht le ceithre ghlúin dá muintir féin agus ceoltóirí eile de chuid na hÉireann, Paul Brady agus Mick Hanly ina measc, chomh maith le cuid mhór eile.

Rí an Pharóiste, Séamus Begley

Déanann Rí an Pharóiste ceiliúradh ar shaol Shéamuis Uí Bheaglaoich. Bhí Séamus ar maos i gcultúr Ghaeltacht Chorca Dhuibhne, áit ar rugadh agus tógadh é; feirmeoir drogallach, sár-cheoltóir agus sár-amhránaí a raibh dúchas an cheoil go smior ann. Thug a chuid buanna ceoil ar fud an domhain é, stáitse na Pirimide ag Glastonbury san áireamh. Agus bliain ó cailleadh é ag druidim linn, déanann a bhean chéile, a chlann, seanchairde, agus ceoltóirí a bhfuil clú agus cáil orthu ar fud an domhain machnamh ar an gCiarraíoch ildánach agus an oidhreacht shaibhir a d’fhág sé ina dhiaidh.

Cintíonn an sceideal seo atá amach romhainn go mbeidh siamsaíocht á chur ar fáil don lucht féachana agus go mbeifear á mealladh, agus an saol uathúil atá ar fud Oileán na hÉireann á léiriú agus á cheiliúradh.    

Dúirt Niamh Ní Churnáin, Grúpcheannasaí Gaeilge RTÉ:  “Tá RTÉ tiomanta do stór mór agus éagsúil de chláracha Gaeilge a chur ar fáil dár lucht féachana.  An Fómhar seo, táimid ag cur an réimse is fearr dá raibh againn riamh de chláracha Gaeilge ar fáil ar sceideal RTÉ.  Táim buíoch de gach duine in earnáil na léiriúchán neamhspleách chomh maith le  foireann inmheánach na gCláracha Gaeilge a chruthaíonn an bunábhar Gaeilge iontach seo ar fad.  Táim fíorbhuíoch freisin dár gcomhpháirtithe maoinithe Coimisiún na Meán agus an CCG agus ár gcomhchraoltóirí seirbhíse poiblí ar an oileán seo as a gcomhpháirtíocht agus as an tacaíocht leanúnach a thugann siad dúinn.”